Koniec wieku XIX to początek komunikacji tramwajowej na Górnym Śląsku. Wiele z wówczas wytyczonych tras przetrwało do dnia dzisiejszego. Wspomnę tylko, że w Katowicach pod koniec 1896 r. oddano do eksploatacji połączenia Katowice - Alfred - Siemianowice Śląskie oraz Katowice - Dąb - Królewska Huta, w 1899 r. uruchomiono linię Katowice - Załęże - Hajduki - Królewska Huta, a w 1900 r. tramwaje kursowały już na trasie Katowice - Zawodzie - Szopienice - Mysłowice (1).
Okazuje się, że tramwaje mogły pojawić się również w Dąbrówce Małej. W 1898 r. przedsiębiorstwo Schikora&Wolff zamierzało zbudować zelektryfikowaną linię tramwajową na trasie Zawodzie - Bogucice - Pniaki - Huta Laura - Bytom. Połączenie miało posiadać jeszcze dwa odgałęzienia: Pniaki - Dąbrówka Mała - Burowiec oraz Bańgów - granica rosyjska. (2) Projekt linii, ukończony we wrześniu 1899 r., zaznaczono na mapie przeglądowej powiatów tarnogórskiego, bytomskiego, zabrskiego i katowickiego z 1903 r. (powiaty te powstały w 1873 r. z podziału dawnego powiatu bytomskiego). Fragment obejmujący Dąbrówkę Małą (Klein Dombrowka) publikuję poniżej. Istniejącą wówczas sieć tramwajową zaznaczono na mapie czerwoną linią ciągłą, zaś trasy planowane (Strassenbahn projektirt) linią przerywaną (3).
Okazuje się, że tramwaje mogły pojawić się również w Dąbrówce Małej. W 1898 r. przedsiębiorstwo Schikora&Wolff zamierzało zbudować zelektryfikowaną linię tramwajową na trasie Zawodzie - Bogucice - Pniaki - Huta Laura - Bytom. Połączenie miało posiadać jeszcze dwa odgałęzienia: Pniaki - Dąbrówka Mała - Burowiec oraz Bańgów - granica rosyjska. (2) Projekt linii, ukończony we wrześniu 1899 r., zaznaczono na mapie przeglądowej powiatów tarnogórskiego, bytomskiego, zabrskiego i katowickiego z 1903 r. (powiaty te powstały w 1873 r. z podziału dawnego powiatu bytomskiego). Fragment obejmujący Dąbrówkę Małą (Klein Dombrowka) publikuję poniżej. Istniejącą wówczas sieć tramwajową zaznaczono na mapie czerwoną linią ciągłą, zaś trasy planowane (Strassenbahn projektirt) linią przerywaną (3).
 |
| Fragment mapy z 1903 roku z zaznaczoną siecią tramwajową - istniejącą i projektowaną (3). |
Zatem projektowana linia główna miała bieg swój zaczynać w Zawodziu i prowadzić dzisiejszymi ulicami Bogucicką, Markiefki, Leopolda, Siemianowicką, aże do granicy Dąbrówki Małej z Siemianowicami, by dalej przez Siemianowice dotrzeć do Bytomia. Na mapie zaznaczono również planowane odgałęzienie biegnące od linii głównej (na wysokości mniej więcej ulicy Żwirowej) ulicą Strzelców Bytomskich i Hallera, do istniejącej już linii tramwajowej w Burowcu. Ostatecznie plan połączenie Zawodzia z Bytomiem i "otoczenia" Dąbrówki torami tramwajowymi nie doczekał się realizacji. Stety czy niestety?
Wróćmy jeszcze do mapy i zauważmy interesujący szczegół, a mianowicie tor kolejowy biegnący wzdłuż dzisiejszej ulicy Grzegorzka, aże do kopalni Morgenstern. Tor musiał zostać wkrótce zlikwidowany, skoro na mapie górniczej (Floetzkarte) z podobnego okresu już go nie zaznaczono. Tor odnajdziemy również na mapach nieco starszych, z 1882 i 1891 r. (mapy dostępne w Mapniku).
Źródła:
(1) Krzysztof Soida, Komunikacja tramwajowa w aglomeracji katowickiej: 100 lat tramwaju elektrycznego, Przedsiębiorstwo Komunikacji Tramwajowej i Wydawnictwo "Stapis", Katowice 1998, s. 191.
(2) Krzysztof Soida, Zbigniew Danyluk, Przemysław Nadolski, Tramwaje górnośląskie. T. 1 - Tramwaje katowickie do 1945 roku, Wydawnictwo Eurosprinter, Rybnik 2010, s. 116-117.
(3) Übersichtskarte der Kreise Tarnowitz, Beuthen, Zabrze und Kattowitz, 1903 r. (rok wydania ustalony na podstawie Google Książki), dostępna w Mapsterze.
Osobom zainteresowanym historią górnośląskich tramwajów polecam, prócz ww. literatury, także:
- Krzysztof Soida, Zbigniew Danyluk, Przemysław Nadolski, Tramwaje górnośląskie. T. 2 - Tramwaje katowickie po 1945 roku, Wydawnictwo Eurosprinter, Rybnik 2012.
- Krzysztof Soida, Koleje wąskotorowe na Górnym Śląsku: od czasów najdawniejszych do 1990 T.1 - Dzieje kolei wąskotorowych. Cz. 1., Wydawnictwo "Śląsk", Katowice 1996.
- Forum o Tramwajach Śląskich - http://www.forum.tramwaje.slask.pl/index.htm
