Pozdrowienia z Małej Dąbrówki

W 2008 roku Qba70 zamieścił na forum.gkw24.pl interesującą pocztówkę. Trzy lata później na aukcji ebay.de pojawiła się jej większa, wyraźniejsza wersja.

Pocztówka z Małej Dąbrówki z 1899 r.

Według opisu z aukcji pocztówka pochodzi z 1899 r. Bez tej informacji można było datować jej wydanie na lata 1888-1905 (w 1888 r. utworzono pocztę, w 1905 r. Klein Dombrowka została przemianowana na Eichenau). Pocztówka przedstawia gospodę Jonasza Goldmanna wraz z ogrodem, pocztę (Post) oraz kopalnię Georg.

---

Gospoda Jonasza Goldmanna (1) to dzisiejsza remiza strażacka oraz przylegający do niej budynek mieszkalny (Strzelców Bytomskich 33).

Budynek przy ul. Strzelców Bytomskich 33. W głębi, po lewej stronie remiza strażacka.

Przy porównywaniu pocztówki z fotografiami uwagę zwracają charakterystyczne cztery pary okienek nad wyjazdem z remizy. Przed wprowadzeniem się Ochotniczej Straży Pożarnej, budynek należał do ZBOWiD-u. Organizowane były tutaj zabawy taneczne. Wspomina o tym w swojej galerii Ślązak Roku 2006, czyli Leszek Jęczmyk oraz piotrekb w komentarzu na forum.gkw24.pl. Być może sala taneczna stanowiła dawniej salę restauracyjną? 

Zdjęcie wykonane przez Leszka Jęczmyka opatrzone podpisem "Wielu z nas ma tutaj miłe wspomnienia, bo w sali ZBOWiD-u dużo się działo, było granie i tańczenie."

Gospoda Goldmanna i ogród restauracyjny na innej pocztówce (1911). Źródło:profil Pozdrowienia z Katowic

---

Poczta to budynek przy dzisiejszej ulicy Strzelców Bytomskich 24.

Dawna poczta czyli budynek przy ulicy Strzelców Bytomskich 24.

W lokalizacji poczty pomógł opis poniższego zdjęcia Rudolfa Rocksteina. Mianowicie, budynek stojący naprzeciw ujścia ulicy Damrota (dziś 9 Maja) do ulicy Bytomskiej (dziś Strzelców Bytomskich) oznaczono jako "stara poczta". Takiego samego określenia używa w swojej galerii Leszek Jęczmyk.

Zdjęcie wykonane przez Rudolfa Rocksteina w 1962 r. z wieży kościelnej.
Fotografia udostępniona na Naszej Klasie w galerii profilu Herb Dąbrówki Małej (2).

Jeśli chodzi o początki poczty w Małej Dąbrówce to Jan Olchowik w książce pt. "Poczta na Górnym Śląsku do 1923 roku" podaje następujące dane (3):

Klein Dombrowka - nr dziennika oznajmiającego otwarcie urzędu pocztowego: 17 z dnia 23.04.1888 r.
Eichenau (Kr. Kattowitz) - nr dziennika oznajmiającego otwarcie urzędu pocztowego: 50 z dnia 28.09.1905 r.

Kiedy budynek przy obecnej Strzelców Bytomskich 24 przestał mieścić pocztę? Tego nie wiem. Pod obecnym adresem (Al. Niepodległości 5) poczta działała już w 1936 roku (4).

---

Starą pocztę i restaurację z ogrodem znajdziemy na mapie górniczej z 1903 roku. Podobny ogród restauracyjny znajdował się przy lokalu Theodora Bielitzera w Burowcu (dzisiejszy Miejski Dom Kultury "Szopienice-Giszowiec" przy ulicy Hallera 28).

Poczta oraz restauracja z ogrodem na mapie górniczej z 1903 roku.

---

Na pocztówce przedstawiono również kopalnię Georg (Jerzy). Oto, co o niej pisze Jerzy Jaros (5):

Kopalnia Jerzy w Małej Dąbrówce: utworzono 2 VI 1847 r. przez połączenie pól górniczych Georg (nadane 14 IX 1844 r.) i Norma (nadane 14 VII 1845 r.); eksploatowana od 1844 r. Należała do kilku właścicieli (spadkobiercy Jana Fryderyka Loescha, Aleksander Schreiber, von Wallenberg-Pachaly); w 1895 r. przeszła na własność księcia zu Hohenlohe-Oehringen, od 1905 r. należała do Zakładów Hohenlohego. Była eksploatowana z przerwami (m.in. unieruchomiona w latach 1857-1867), ostatecznie unieruchomiono ją w 1928 r. Nazwa niemiecka Georg (do 1922 r.). Wydobycie w 1913 r. 421.324 t.

Zdjęcie kopalni Jerzy wykonane w 1925 roku przez Karola Rocksteina, ojca Rudolfa Rocksteina.
Fotografia udostępniona na Naszej Klasie w galerii profilu Herb Dąbrówki Małej (6).

---

Źródła i przypisy:
(1) Adressbuch für Kattowitz und Umgegend, Kattowitz 1910, s. 73 w rozdziale Eichenau.

Na pocztówce wymieniony jest Isaak Bottenbreiter, który mieszkał przy ulicy Beuthenerstrasse 24 (ww. księga adresowa s. 71) i zajmował się spedycją i przewozem (Vekturanzunternehmer). Kuryer Śląski z 26 października 1916 r. publikuje krótki artykuł dot. "właściciela powózek" Bottenbreitera (s. 5). O specyfice usług przewozowych w drugiej połowie XIX w. pisał w swoich wspomnieniach z Górnego Śląska Anton Oskar Klaussmann:

Na początku lat sześćdziesiątych [XIX w.] na wszystkich drogach, na licznych wtedy jeszcze szosach, a także na piaszczystych traktach polnych ogromną rolę odgrywał transport wozami konnymi. Transport z i do kopalń i hut dawał setkom ludzi zajęcie oraz środki utrzymania. Kto był w stanie, sprawiał sobie konia, wóz i zaczynał "wekturować", a zaoszczędzone z zarobku pieniądze przeznaczał, rzecz jasna, na pomnożenie liczby koni i wozów. [...] Pod koniec lat sześćdziesiątych sporą rolę odgrywali już przedsiębiorcy spedycyjni. Byli to właściciele większej liczby furmanek, którzy po podpisaniu kontraktu z jakimś zakładem przemysłowym przejmowali cały jego transport i za pomocą setek, często, koni i nie mniejszej liczby wozów, dokonywali wszystkich przewozów. Niektóre zakłady przemysłowe, posiadające wcześniej własne konie i wozy, pozbywały się ich i zlecały usługi przewozowe przedsiębiorcom przewozowym, robiącym na tym z reguły bardzo dobre interesy.

Źródło: Anton Oskar Klaussmann, Oberschlesien vor 55 Jahren und wie ich es wiederfand, 1911 w przekładzie: Antoni Halor, Górny Śląsk przed laty, Muzeum Historii Katowic, Katowice 1996, s. 50.

(2) Fotografia Rudolfa Rocksteina udostępniona na Naszej Klasie w galerii profilu Herb Dąbrówki Małej.
(3) Jan Olchowik, Poczta na Górnym Śląsku do 1923 roku, Ruda Śląska 2009.
(4) Spis abonentów sieci telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów w Katowicach na 1936 r., s. 56, spis dostępny w zasobach ŚBC: http://sbc.org.pl/dlibra/docmetadata?id=1025
(5) Jerzy Jaros, Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich, "Śląsk", Katowice 1984, s. 8.
(6) Fotografia Karola Rocksteina udostępniona na Naszej Klasie w galerii profilu Herb Dąbrówki Małej.
inne:
http://forum.gkw24.pl/gkw/forum/phpBB3/viewtopic.php?f=2&t=1337&start=440#p198179
http://forum.gkw24.pl/gkw/forum/phpBB3/viewtopic.php?f=2&t=1337&start=800#p207006