W skromnej literaturze na temat Dąbrówki Małej spotykamy się z informacją o zakupie miejscowości przez Jakuba, zwanego Celary. O tym wydarzeniu i ich uczestnikach traktuje niniejszy wpis.
Ludwik Musioł, wybitny śląski historyk i archiwista, w jednej ze swoich monografii notuje (1):
Krótko przed 1650 r. wieś Dąbrówka Mała przeszła na własność Józefa Jarockiego, piszącego się: „z Jaroszyna a na Dąbrówce”. Aktem z dnia 16 lipca 1667 r. Jarocki sprzedaje Dąbrówkę Małą razem z folwarkiem, wsią, budynkami, rolami, poddanymi (jest tu 7 kmieci) itd. panu Jakubowi z Czarnocina Czarnowskiemu, zwanemu Celary, podczaszemu dobrzyńskiemu, za sumę 7.000 złotych polskich. Ponieważ rodzina ta była pochodzenia włoskiego (Cellari), nabyta przez nią wieś odtąd zwana była Celary-Dąbrówka i tak m.in. jest zaznaczona na mapie Wielanda z roku 1736.
 |
| Fragment mapy Principatvs Silesiae Rattiboriensis Wielanda z 1736 r. |
Okoliczności zakupu Dąbrówki podaje również Zdzisław Jedynak (3):
Z terenów obecnych Katowic szczególnie reprezentatywnie zachowały się akta gruntowe dóbr rycerskich w Dąbrówce Małej. Najstarszym dokumentem jest akt kupna-sprzedaży tej wsi z 16 VII 1667 r. przez Józefa Jarockiego z Jaroszyna dla Jakuba Czarnowskiego Cellariego na Prądniku pod Krakowem, podczaszego dobrzyńskiego. Tekst został sporządzony w języku czeskim stosowanym od średniowiecza na Górnym Śląsku przy zawieraniu transakcji sądowych. Wśród chłopów wymienione są dwie zasadnicze grupy, a mianowicie: kmieci („siodlaki”) i zagrodników („zahradniki”). [...] Akt ten podpisała, co było wówczas rzadkością, w imieniu syna Elżbieta z Ostromęcka Cellari, a potwierdził starosta ziemski bytomski Jan Paczyński. W ten sposób wieś stała się własnością znanej spolonizowanej, pierwotnie mieszczańskiej, krakowskiej rodziny pochodzenia włoskiego, która otrzymała akt nobilitacji. Dąbrówka Mała wchodząca w skład ziemi bytomskiej była nazywana […] Dąbrówką Małą (Klein Dombrowka) albo Dąbrówką „Cellarich” (Cellari-Dombrowka).
 |
| Pierwsza strona aktu sprzedaży Dąbrówki Małej z dnia 16 lipca 1667 r. (4). |
Rodzina Cellarich należała do bogatych i wpływowych krakowskich mieszczan, zasłużonych dla Polski m.in. na polu walki. Krakowska linia rodu wywodziła się od Jana Cellarego, mieszczanina i kupca mediolańskiego, który przybył do Krakowa pod koniec XVI wieku. Do Cellarich należały także dobra na Śląsku m.in. Radzionków i Lubliniec (5).
Elżbieta Anna Ostromiączka, wdowa po Czarnowskim (Sarnockim), powtórnie wyszła za mąż za Jana Pawła Cellarego (6), prawnuka Jana Cellarego. Jak podaje dalej Kamila Follprecht (7):
W aktach nie występują żadne dzieci tego małżeństwa (syn Elżbiety z pierwszego małżeństwa, Jakub używał nazwiska Cellari). Herbarze podają, że mieli oni córkę, która wyszła za Budkiewicza herbu Trzaska, oraz syna, który przeniósł się na Litwę i tam założył rodzinę.
Jan Paweł Cellari zmarł podczas wyprawy wojennej na Rosję wiosną 1664 r., czyli trzy lata przed zakupem Dąbrówki przez swojego pasierba. Brak bezpośredniego pokrewieństwa z rodem Cellarich może tłumaczyć określenie Jakuba jako „zwanego Celary”.
Uwzględnianie w nazwie Dąbrówki rodu Cellarich przetrwało bardzo długo. Oto wśród fundacji dla kościoła w Bogucicach znajdujemy (8):
Fundacja pierwsza śp. pana Karola de Szetinski pana dziedzicznego na małej Celary Dąbrówce w roku 1790, który dał i darował na fundację wieczną, ad censum irredimibilem 400 twardych po 4 od sta, która prowizja uczyni w sumie na rok 16 twardych; z których obligacja jest taka: [1.] Najprzód: każdego roku jeden aniwersarz 22 Octob(ris) z dwiema kapłanami zaproszonemi, na który legowano 5 twardych. 2. Kościołowi za światło i aparat 1 twardy. 3. Organista z ubogiemi bierze 1 twardy. 4. Od wymienienia duszy jego i żony 1 twardy. 5. Za ostatek, co zbywa od wydatku pomienionej sumy od kapitału, powinien ks(iądz) pleban odprawić Mszy św. 23 quolibet anno.
Określenie Celary znajdujemy też w Alphabetisch-statistisch- topographische Uebersicht der Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuss autorstwa J.G. Knie. Poniżej fragmenty pochodzące z wydania z 1830 (9) i 1845 (10) roku.
 |
| Dąbrówka Mała w pracy J. G. Knie - wydanie z 1830 roku (u góry) i 1845 roku (u dołu). |
Źródła:
(1) Ludwik Musioł, Szopienice. Monografia historyczna gminy, 1956. Fragment monografii opublikowano w czasopiśmie Roździeń.
(2) Mapa Wielanda dostępna np. http://mapy.mzk.cz/mzk03/001/028/148/2619322314/ lub http://rcin.org.pl/dlibra/docmetadata?id=7382
(3) Zdzisław Jedynak, Przemiany własnościowe, gospodarcze i społeczne na terenie Wielkich Katowic, Katowice w 136. rocznicę uzyskania praw miejskich, Katowice 2002, s. 83.
(4) Archiwum Państwowe w Katowicach, Akta sądu obwodowego w Mysłowicach, zesp. 12/5, sygn. 18, s. 6-9. Więcej w artykule Akt sprzedaży Dąbrówki Małej z dnia 16 lipca 1667 roku.
(5) Kamila Follprecht, Przyczynki do dziejów krakowskiej rodziny Cellarich, Krakowski Rocznik Archiwalny, Tom 5, Kraków 1999, s. 69-84. O rodzie Cellarich także w artykule Piotra Hapanowicza, Ulica Celarowska w: Biuletyn Rady Dzielnicy III, nr 4/2008, s. 11.
(6) Biogram Jana Pawła Cellariego, autorstwa Mariana Friedberga i Tadeusza Nowaka, opublikowano w Polskim Słowniku Biograficznym Tom III, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1937, s. 225-226.
(7) Kamila Follprecht, Przyczynki do dziejów..., op. cit., s. 77.
(8) Józef Pater, Protokoły wizytacyjne dekanatu bytomskiego z lat 1792-1793, Poznań, Wrocław 2003.
(9) J.G. Knie, Alphabetisch-statistisch- topographische Uebersicht der Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuss. Provinz Schlesien, 1830, s. 118: http://books.google.de/books?id=0tgAAAAAcAAJ&hl=de&pg=PA118#v=onepage&q&f=false
(10) J.G. Knie, Alphabetisch-statistisch- topographische Uebersicht der Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuss. Provinz Schlesien, 1845, s. 102: http://sbc.org.pl/dlibra/docmetadata?id=808
inne:
http://forum.gkw24.pl/viewtopic.php?f=2&t=1337&start=800#p207044
http://forum.gkw24.pl/viewtopic.php?f=2&t=1337&start=880#p207328
(1) Ludwik Musioł, Szopienice. Monografia historyczna gminy, 1956. Fragment monografii opublikowano w czasopiśmie Roździeń.
(2) Mapa Wielanda dostępna np. http://mapy.mzk.cz/mzk03/001/028/148/2619322314/ lub http://rcin.org.pl/dlibra/docmetadata?id=7382
(3) Zdzisław Jedynak, Przemiany własnościowe, gospodarcze i społeczne na terenie Wielkich Katowic, Katowice w 136. rocznicę uzyskania praw miejskich, Katowice 2002, s. 83.
(4) Archiwum Państwowe w Katowicach, Akta sądu obwodowego w Mysłowicach, zesp. 12/5, sygn. 18, s. 6-9. Więcej w artykule Akt sprzedaży Dąbrówki Małej z dnia 16 lipca 1667 roku.
(5) Kamila Follprecht, Przyczynki do dziejów krakowskiej rodziny Cellarich, Krakowski Rocznik Archiwalny, Tom 5, Kraków 1999, s. 69-84. O rodzie Cellarich także w artykule Piotra Hapanowicza, Ulica Celarowska w: Biuletyn Rady Dzielnicy III, nr 4/2008, s. 11.
(6) Biogram Jana Pawła Cellariego, autorstwa Mariana Friedberga i Tadeusza Nowaka, opublikowano w Polskim Słowniku Biograficznym Tom III, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1937, s. 225-226.
(7) Kamila Follprecht, Przyczynki do dziejów..., op. cit., s. 77.
(8) Józef Pater, Protokoły wizytacyjne dekanatu bytomskiego z lat 1792-1793, Poznań, Wrocław 2003.
(9) J.G. Knie, Alphabetisch-statistisch- topographische Uebersicht der Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuss. Provinz Schlesien, 1830, s. 118: http://books.google.de/books?id=0tgAAAAAcAAJ&hl=de&pg=PA118#v=onepage&q&f=false
(10) J.G. Knie, Alphabetisch-statistisch- topographische Uebersicht der Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuss. Provinz Schlesien, 1845, s. 102: http://sbc.org.pl/dlibra/docmetadata?id=808
inne:
http://forum.gkw24.pl/viewtopic.php?f=2&t=1337&start=800#p207044
http://forum.gkw24.pl/viewtopic.php?f=2&t=1337&start=880#p207328
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz