Właściciele Dąbrówki Małej pod koniec XVIII wieku

Na podstawie dokumentów zgromadzonych w Archiwum Państwowym w Katowicach (1) możemy uzupełnić poczet dawnych właścicieli Dąbrówki Małej. Choć większość pism jest (przynajmniej dla mnie) trudna do odczytania (teksty w języku niemieckim, pisane odręcznym gotykiem), to można z nich wyciągnąć ogólne informacje na temat posiedzicieli. Pozyskane w ten sposób dane udaje się potwierdzić w innych źródłach np. XVIII-wiecznym czasopiśmie "Schlesische Provinzialblätter" (2), kalendarzach gotajskich i in. Z dostępnych materiałów wynika, że koniec wieku XVIII obfitował w częste zmiany właścicieli majątku Klein Dombrowka.

• Przypomnijmy, że w połowie XVIII wieku właścicielem Dąbrówki Małej był Jan Krzysztof Mieroszewski, pierwszy ordynat mysłowicki. Po jego śmierci w 1755 roku Dąbrówkę objęła w posiadanie córka Józefa Maria i jej mąż - Franciszek von Schwellengräbel (3). Około 1761 roku Józefa Maria odsprzedała miejscowość Szetyńskim (4).


• Nowymi właścicielami Dąbrówki Małej zostali Karol Szetyński (Carl von Schetinsky) i Filipina Teresa Szetyńska z domu Halama (Philippine Theresia von Schetinsky geb. von Halama). W 1790 roku Karol Szetyński przekazał fundację na rzecz kościoła w Bogucicach, wkrótce też zmarł, a Dąbrówkę przejęła córka Szetyńskich - Karolina, zamężna wpierw von Dresler, a później von Jeanneret.


• 29 maja 1792 roku Karolina z Szetyńskich von Jeanneret sprzedała Dąbrówkę (5). Miejscowość zakupili Karol Raczek, właściciel Czekanowa (Carl Gustav Valentin von Raczeck auf Czakanau, 1753-1827) i jego szwagier, Franciszek Galli (Franz Galli, kupiec z Gliwic, członek mediolańskiego rodu osiadłego na Górnym Śląsku). Karol wraz ze swoją małżonką Katarzyną Galli (siostrą Franciszka) dali początek linii Raczków, do której należały Przyszowice i Gierałtowice (6).
  
  

  

  Wzmianka o transakcji w Schlesische Provinzialblätter, Band 16, October 1792, s. 375.

  
  

  

  

  Przy bocznej ścianie kościoła w Przyszowicach (zdjęcie po lewej) ułożone są płyty nagrobne Katarzyny Galli, Karola Raczka i jednej z ich córek - Amalii (po prawej).

  

  

  Zawieszona nad płytami tablica informuje, że Karol von Raczek był właścicielem Dąbrówki Małej.
  Po prawej pałac Raczków w Przyszowicach.

  
  Dąbrówka krótko należała do nowych właścicieli, bo już w grudniu 1792 roku odsprzedali ją kolejnej osobie (7).
  
  

  

  Wzmianka o transakcji w Schlesische Provinzialblätter, Band 18, October 1793, s. 360.



• Nową właścicielką Dąbrówki została Szarlota Goszycka z domu von Chambres (Charlotte von Goschützky geb. von Chambres, później zamężna Ritter). 28 marca 1794 roku Goszycka odsprzedała Dąbrówkę baronowej Marii z Szymońskich Larysz za 44800 florenów reńskich (8).
  
  

  

  Wzmianka o transakcji w Schlesische Provinzialblätter, Band 19, May 1794, s. 506.

  
  

  

  Wzmianka o transakcji w Schlesische Provinzialblätter, Band 20, September 1794, s. 296.
  Tym razem mowa o zamianie Dąbrówki na Pietrzkowice (Peterkowitz) w Raciborskiem.



• Maria Franciszka Larysz z domu Szymońska (von Larisch geb. Schimonsky, żona Karola Józefa von Larischa (9)) 18 października 1794 roku sprzedała Dąbrówkę baronowej Dorocie Wilczek z domu Kuffka (10), żonie barona Macieja von Wilczek, właściciela m.in. Wieszowej i Zabrza.
  
  

  

  Wzmianka o transakcji w Schlesische Provinzialblätter, Band 22, August 1795, s. 202.



• Prawdopodobnie w wyniku jakiś sporów Dąbrówka Mała wróciła do Karola Raczka, który 31 stycznia 1799 roku odsprzedał ją Józefowi Ludwikowi Mikuszowi za 23500 reichstalarów (11).
  
  

  

  

  Podpisy oraz pieczęcie Józefa Ludwika von Mikusza (z lewej) i Karola von Raczka (z prawej) na akcie kupna-sprzedaży z 1799 roku (11).



• Józef Ludwik von Mikusz (Joseph Ludwig von Mikusch) był synem Józefa von Mikusza (zm. 1796), pana na Maciejkowicach, a potem właściciela Katowic (1790-1796) (12). Około 1809 roku Dąbrówkę Małą od Mikusza nabył hrabia Karol von Mettich.
  
  

  

  Wzmianka o transakcji w Schlesische Provinzialblätter, Band 49, Februar 1809, s. 188.



• Hrabia Karol von Mettich (Karl Magnus Johann Nepomuk Franz Xavier Joseph Joachim Reichsgraf von Mettich, 1774-1825) w 1806 r. ożenił się z hrabiną Marią Anną Henckel von Donnersmarck z Siemianowic, córką Łazarza III Henckel von Donnersmarck, pana na Bytomiu i Siemianowicach, 5. wolnego pana stanowego państwa bytomskiego (13). Może wydarzenie to miało wpływ na zakup, sąsiadującej z Siemianowicami, Dąbrówki? Wszak główna siedziba hrabiego znajdowała się na zamku w Łące Prudnickiej (Gräflich Wiese). W tamtej też okolicy leżała większość rodowych posiadłości m.in. Niemysłowice (Buchelsdorf), Rudziczka (Riegersdorf), Mieszkowice (Dittmannsdorf), Moszczanka (Langenbrück), Gryżów (Greisau), Bodzanów (Langendorf) (14).

Na zakończenie uzupełnię, że w wieku XIX kolejnymi właścicielami Dąbrówki Małej byli Jan Gleiczert (Johann Gleiczert), Aleksander Mieroszewski (siódmy ordynat mysłowicki), Maria i Franciszek Wincklerowie oraz członkowie rodu von Tiele-Winckler (Hubert i Waleska von Tiele-Winckler, hrabia Franciszek Hubert von Tiele-Winckler).

---

Źródła i przypisy:

(1) Archiwum Państwowe w Katowicach, Zespół 5 - Sąd Obwodowy w Mysłowicach, sygn. 18-22.
(2) "Schlesische Provinzialblätter" - miesięcznik wydawany w latach 1785-1849 we Wrocławiu. Skany czasopisma są dostępne w Śląskiej Bibliotece Cyfrowej i Universitätsbibliothek Bielefeld. Numery czerwcowe i grudniowe zazwyczaj zawierają indeks (Register), który ułatwia poszukiwanie w półrocznikach informacji o osobach i miejscowościach.
(3) Franz von Schwellengrebel, jako właściciel Michałkowic (Michalkowitz) i Małej Dąbrówki (Klein Dombrowska), wymieniony jest w Nederland's patriciaat t. 13, 1923, s. 379.
(4) Archiwum Państwowe w Katowicach, Zespół 5 - Sąd Obwodowy w Mysłowicach, sygn. 18, s. 41-45 (zdjęcia stron: 41, 42-43, 44-45).
(5) Archiwum Państwowe w Katowicach, Zespół 5 - Sąd Obwodowy w Mysłowicach, sygn. 18, s. 223-228 (zdjęcia stron: 223, 224-225, 226-227, 228).
(6) Krystyna Grodoń, Raczkowie przyszowiccy: historia właścicieli Czekanowa i Przyszowic, Towarzystwo Miłośników Przyszowic, Gierałtowice 2009, s. 7.
(7) Archiwum Państwowe w Katowicach, Zespół 5 - Sąd Obwodowy w Mysłowicach, sygn. 18, s. 300-307 (zdjęcia stron: 300, 301-302, 303-304, 305-306, 307).
(8) Archiwum Państwowe w Katowicach, Zespół 5 - Sąd Obwodowy w Mysłowicach, sygn. 18, s. 342-347 (zdjęcia stron: 342, 343-344, 345-346, 347).
(9) Roman Sękowski, Herbarz szlachty śląskiej: informator genealogiczno-heraldyczny, T. 4 (K-Ł), "Videograf II", Fundacja "Zamek Chudów", Katowice 2005, s. 205.
(10) Archiwum Państwowe w Katowicach, Zespół 5 - Sąd Obwodowy w Mysłowicach, sygn. 19, s. 226-235 (zdjęcia stron: 226, 227-228, 229-230, 231-232, 233-234, 235).
(11) Archiwum Państwowe w Katowicach, Zespół 5 - Sąd Obwodowy w Mysłowicach, sygn. 19, s. 383-388 (zdjęcia stron: 383, 384-385, 386-387, 388).
(12) Arkadiusz Kuzio-Podrucki, Barbara Szmatloch, Katowickie dziedzictwo, Oficyna MONOS – Krzysztof Kudlek, Katowice 2014, s. 46-49. Mikusza, jako właściciela Dąbrówki, wymienia Neues Preussisches Adels-Lexicon t. 3, 1837, s. 410.
(13) Arkadiusz Kuzio-Podrucki, Henckel von Donnersmarckowie: kariera i fortuna rodu, Bytom 2003, s. 172.
(14) Gothaisches genealogisches Taschenbuch der gräflichen häuser auf das Jahr 1861, s. 539.