Dąbrówka w dziedzinie rodu Hunter von Grandon

Wiemy już, że 16 lipca 1667 r. Dąbrówka Mała została nabyta przez Jakuba Czarnowskiego z Czarnocina Cellarego. Akt kupna podpisała w imieniu syna Elżbieta z Ostromęcka Cellara. Dwadzieścia trzy lata później Elżbieta (1) odsprzedała Dąbrówkę Kacprowi Hunterowi z Grandonu. Nowy właściciel był szkockim szlachcicem, który osiadł na Śląsku ok. 1664 r. Piastował urzędy poborcy podatkowego, sędziego ziemskiego i starosty ziemskiego w państwie bytomskim (2). W końcu XVII wieku w skład jego dóbr wchodziły Repty, Stare Tarnowice, Opatowice, Siemianowice, Bytków i Dąbrówka Mała (3).

Herb rodu Hunter von Grandon według Arkadiusza Kuzio-Podruckiego (4).

30 czerwca 1690 r. we wsi Dąbrówka został podpisany dokument (5), w którym Elżbieta z Ostromęcka Generałowa Cellara a na Dąbrówce sprzedaje Kacprowi Hunterowi z Grandonu na Reptach i Bytkowie, sędziemu ziemskiemu państwa bytomskiego, "wieś Dąbrówkę w kraju i państwie bytomskim leżącą" z folwarkiem (dvorem panskim), sadami (scepnicami), zagrodami (ohradami), inwentarzem (dobytkami), polami uprawnymi i nieuprawnymi (rolami oranemi y neoranemi), ogrodami (zahradami), lasami, wodami (tokami), łąkami, dąbrowami, z poddanymi osiadłymi i nieosiadłymi, daninami (platy), ospami (6), stawami (rybniki), sadzawkami (rybnistemi), prawem do warzenia piwa, palenia gorzałki i sprzedaży (wyszynkowania) tychże trunków, jak też wszelkimi pożytkami i powinnościami za kwotę 1375 talarów miejskich. Obok sprzedającej (prodavatelkini) i kupującego (kupitela) dokument podpisali Stanisław Kozaczowski, Wacław Ohm Januszowski, Fryderyk Blacha i Franciszek z Przeremby Przerembski.

Akt sprzedaży Dąbrówki Małej z 30 czerwca 1690 r. (5) (kliknij miniaturę by powiększyć).

Kacper Hunter von Grandon z żoną Anną Felicjaną z Ohm Januszowską mieli synów Bogusława, Karola Wacława, Kacpra Młodszego i córkę Ewę Elżbietę. Bogusław przejął Bytków i Dąbrówkę Małą, Karol Wacław Repty, a Kacper Młodszy podgliwickie wioski Szałszę i Czekanów (3). Z Bogusławem wiąże się pismo z 4 grudnia 1714 r. (7), z którego wynika, że przekazał Dąbrówkę Małą Janowi Kamieńskiemu ze Świętochłowic. W owym piśmie, sporządzonym po śmierci Bogusława, żona Barbara Renata "przedtem Hunterowa, teraz Jarocka, rodzona Paczeńska" oraz Wacław Leopold Rajski z Rajska na Bielczowicach i Adam Samson Paczeński z Wielkiej Paczyny na Łagiewnikach zeznają, że: "Pan Bogusław Hunter przy godnowiernych świadkach, a rycerskich osobach, statku swego Małej Dąbrówki [...] Panu Janowi Kamieńskiemu z Świętochłowic [...] dobrowolnie ustąpił". Pismo czyniło zadość formalnościom, bo transakcja nie była wcześniej "na papier uwiedziona". Świadkowie oświadczyli, że nie będą zgłaszane pretensje do przekazanego ongiś majątku, a Jan Kamieński może nim swobodnie dysponować.

Pismo ws. majątku Mała Dąbrówka z 4 grudnia 1714 r. (7) (kliknij miniaturę by powiększyć).

Podsumowując, dwa dokumenty z Archiwum Państwowego w Katowicach pozwalają dopisać kolejny rozdział do historii naszej miejscowości. Dowiadujemy się z nich, że po Cellarich (1690 r.) a przed Kamieńskim (ok. 1702 r.) Dąbrówka należała do Kacpra i Bogusława Hunterów z Grandonu. Czy jednak chodziło o całą wieś, czy może tylko jeden z jej działów? W informacjach o Dąbrówce Małej z przełomu XVII i XVIII w. pojawiają się bowiem jeszcze inne osoby: Adam Rymułtowski (8), Wilhelm Gottlieb Sobek (9) oraz Karol Sobek (10).

Nie jestem znawcą staropolszczyzny ani bohemistą (dokument z 1690 r. napisano w języku staroczeskim), ale mam nadzieję, że istotne fragmenty zostały przeze mnie poprawnie przetłumaczone i zinterpretowane. Wdzięczny będę za wszelkie korekty i uzupełnienia :)

---

Źródła i przypisy:

(1) Autorzy Szlachty Górnośląskiej (2) wyróżnili dwie Elżbiety Cellari (s. 93 i 98). W mojej opinii chodzi jednak o tę samą osobę, ponieważ i w dokumencie z 1667 r. i w dokumencie z 1690 r. (5) występuje Elżbieta z Ostromęcka Cellara. Ponadto Elżbieta z Ostromęcka była żoną Jana Pawła Cellarego, generała piechoty koronnej, a nie jak podano Andrzeja, brata Jana Pawła (s. 93).
(2) Jerzy Horwat, Zdzisław Jedynak, Zbigniew Kiereś, Szlachta Górnośląska. Materiały do dziejów szlachty górnośląskiej od początku XVI do połowy XVIII wieku z zbiorze Dokumentów Archiwum Miejskiego w Bytomiu, Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu - zeszyt nr 9, Bytom 2008, s. 169-173.

(3) Rajner Smolorz, Bernard Szczech, Edward Wyżgoł, Zamek w Tarnowicach Starych. Centrum Sztuki i Dawnego Rzemiosła, Tarnowskie Góry 2012, s. 24-27.
(4) Josef Pilnáček tak opisał herb: "tarcza podzielona w poprzek, w górnej białej połowie czarny pies z białymi kończynami i białą plamą na gardle zwrócony w prawo, w dolnej części na błękitnym tle trzy rogi myśliwskie ze złotymi sznurami; w klejnocie herbu po prawej czarny pies, po lewej półksiężyc z gwiazdą nad nim", por. Josef Pilnáček, Rody stareho Slezska, T. 2, Brno 1991, s. 620.
(5) Archiwum Państwowe w Katowicach, Akta sądu obwodowego w Mysłowicach, zesp. 12/5, sygn. 18, s. 10-14.
(6) Osep - danina płacona w zbożu.

(7) Archiwum Państwowe w Katowicach, Akta sądu obwodowego w Mysłowicach, zesp. 12/5, sygn. 18, s. 15-18.
(8) Zobacz artykuły Dąbrówka Mała w XVIII wieku oraz Ks. Jan Kudera: Początki Małej Dąbrówki.
(9) Jacob Lustig w Geschichte der Stadt Myslowitz in Ober Schlesien (Myslowitz 1867) na stronie 56 przy roku 1696 wymienia Wilhelma Gottlieba Sobka z Kornic "pana na Mysłowicach, Brzezince, Brynowie, Katowicach, Bogucicach, Kuźnicy Boguckiej, Dąbrówce".
(10) F. Gramer, Chronik der Stadt Beuthen in Ober-Schlesien, Beuthen 1863, s. 192-193 (polski przekład: Franz Gramer, Kronika miasta Bytomia na Górnym Śląsku, oprac. Jan Drabina, przekł. Antoni Niemczura, Bytom 2014, s. 172: "W roku 1700 w aktach odnotowano następujących właścicieli dóbr regencji bytomskiej (...) Dąbrówka Mała: pan Karol Sobek.").
inne:
Roman Sękowski, Herbarz szlachty śląskiej: informator genealogiczno-heraldyczny, T. 3 (H-K), "Videograf II", Fundacja "Zamek Chudów", Katowice 2003, s. 213-214.