Północne okolice Dąbrówki na mapie z 1636 roku

Dzięki uprzejmości Muzeum Saturn w Czeladzi publikuję poniżej skan mapy Ductus Granicierum Oppidi Czeladz in Ducatu Severiensi Anni 1636. Prezentowana kopia pochodzi prawdopodobnie z początków XVIII w., zawiera bowiem informacje o wydarzeniach, które miały miejsce po roku 1636. Mapę opracowano w orientacji południowej, czyli kierunek północny wykreślono w dół arkusza (1). Dokument powstał w związku ze sporami toczonymi pomiędzy miastem Czeladź i właścicielami Siemianowic, odnośnie terenów położonych na prawym brzegu Brynicy (2).

Kopia mapy Ductus Granicierum Oppidi Czeladz in Ducatu Severiensi z 1636 r. (pełny rozmiar i po retuszu).
Skan mapy udostępniło Muzeum Saturn w Czeladzi.

Jeśli chodzi o naszą Dąbrówkę Małą, to położenie osady wskazano na górnym marginesie rzeczonej mapy (napis Wieś Dąbruwka). Wykreślono fragmenty dwóch obiektów naturalnych, położonych w najdalej na północ wysuniętych okolicach ówczesnej Dąbrówki - Jeziora Sędziszowskiego i Bagna Osiec. Jezioro Sędziszowskie było sporych rozmiarów zbiornikiem wodnym położonym vis-à-vis Milowic, na prawym brzegu Brynicy. W jego sąsiedztwie rozciągał się kompleks bagien i stawów określany mianem Osiec (Osiecz) lub Mośny. Być może przez te tereny płynął ongiś ku Brynicy potok Osseca (Osseta, Oseta, Osiecz, Osiec), który stanowił, podług pewnego dokumentu z 1228 r., południową granicę Czeladzi. W kolejnych wiekach w wyniku zasypywania stawów i bagien, wydobywania piasku, działalności kopalń węgla kamiennego (Saturn, Siemianowice) tereny uległy osuszeniu i utraciły swój dawny charakter.

Na omawianej mapie zaznaczono również drogę prowadzącą z Czeladzi do Dąbrówki przez groblę lub tamę na Jeziorze Sędziszowskim. Szlak ten krzyżuje się z drogą łączącą Siemianowice z Milowicami.

Jezioro Sędziszowskie na mapie Principatus Silesiae Rattiboriensis J. W. Wielanda z 1736 r.

Na zakończenie dodam, że odpis omawianej mapy, w orientacji północnej, wykonał śląski historyk i archiwista, Ludwik Musioł (3). Mapa zdobi również okładkę miesięcznika Echo Czeladzi nr 9/239 z września 2012 r., poświęconemu 750-leciu lokacji miasta Czeladź.

Odpis omawianej mapy, w orientacji północnej, wykonany przez Ludwika Musioła (3).
Źródło skanu: Marcin Boruta - forum Moja Czeladź.

---

Źródła:

(1) Szczegółowy opis mapy i terenów na niej wykreślonych znajdziemy w:

1. Janina Stoksik, Siewierz i księstwo siewierskie w XVII- i XVIII-wiecznych przekazach kartograficznych w: Siewierz, Czeladź, Koziegłowy. Studia i materiały z dziejów Siewierza i księstwa siewierskiego, praca zbiorowa pod red. Feliksa Kiryka, Katowice 1994, s. 605-606.
2. Józef Łyżwiński, Zarzecze, Miejska Biblioteka Publiczna w Czeladzi, Czeladź 2006, s. 11-12.

(2) O sporach granicznych w: Marian Kantor-Mirski, Z przeszłości Zagłębia Dąbrowskiego i okolicy, Zeszyt nr 10/1931, s. 148-160 oraz Józef Łyżwiński, Zarzecze, op. cit., s. 32-38.
(3) Ludwik Musioł, Rozważania nad początkami miasta Czeladzi w: Zeszyty Czeladzkie nr 1/1993, s. 11.