W związku z, omawianymi już wcześniej
(1), nadbrynicznymi konfliktami pomiędzy Siewierskim i Bytomskim, w 1764 i 1765 roku zostały wykreślone, piórem von Moora, kolejne plany spornych terenów. XIX-wieczne kopie map znajdują się w zbiorach kartograficznych
Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie. Skany (jako ciekawostkę podam, że koszt ich pozyskania wyniósł... 4,50 zł) opublikowałem poniżej wraz z krótkim komentarzem. Szersze omówienie map zainteresowany Czytelnik znajdzie w pracach Józefa Łyżwińskiego i Janiny Stoksik
(2).
1. Plan bańgowskich i jakubowickich gruntów, należących do Grafa von Henckel, używanych przez czeladzkich mieszczan (1764):
 |
Mapa von Moora z 1764 r.
(kopia von Weicherta z 1804 r., Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Zbiór Kartograficzny sygn. AD 3.37) |
 |
| Zbliżenie na fragment Jeziora Sędziszowskiego i bagna Osiec. Przy granicy gruntów Dąbrówki i Jakubowic leżał przysiółek Czekaj (Czekei). |
Choć na mapie z 1764 r. nie zaznaczono wsi Dąbrówka, jedynie sąsiednie Milowice (Milowitz), to autor wskazał na niej północne grunty Dąbrówki (Dambrowker Territorium). Ciągną się one do dopływu Brynicy, łączącego rzekę z Jeziorem Sędziszowskim, oraz przysiółka Czekaj (Czekei). Za nim rozpościerają się już grunty jakubowickie (Jakubowitzer Grund). Ziemie te biegły ku Bogucicom. W dokumencie z 1637 r., wśród granic Bogucic, wymieniano właśnie "hranicze Jakubowskey" (3 i 5).
2. Plan rzeki Brynicy na odcinku stanowiącym granicę pomiędzy Księstwem
Siewierskim i Bytomskim Wolnym Państwem Stanowym, uwzględniający sporne
grunty przy Czeladzi i Bibieli (1765):
 |
Mapa von Moora z 1765 r.
(kopia Hoehla z 1828 r., Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Zbiór Kartograficzny sygn. AD 3.46) |
 |
| Zbliżenie na sporne grunty przy Czeladzi i Bańgowie.. |
 |
| Zbliżenie na Dąbrówkę Małą, Milowice i Jakubowice. W lewym dolnym rogu zaznaczono również Czekaj (Czeikau) oraz bagno Osiec (Oschetz), stanowiące część dawnego Jeziora Sędziszowskiego. |
Mapa z 1765 r. przedstawia większy obszar nadbrynicznych ziem. Tym razem zaznaczono na niej Dąbrówkę Małą (
Klein Dambrowka) i młyn na odnodze Brynicy. Przy nazwie wsi podano nazwisko jej właściciela:
von Tzertanskÿ?. Prawdopodobnie jest to zniekształcone nazwisko von Szetyńskich, ówczesnych posiedzicieli Dąbrówki. Warto zwrócić uwagę, że autor zaznaczył na mapie położenie Jakubowic. Na północny-zachód od Dąbrówki, w okolicy jednego z dwóch, bliźniaczych stawów (przedstawionych m.in. na
mapach Wielanda z 1736 r.) odnajdujemy pozostałości zabudowań opustoszałej wioski Jakubowice (
Rudera von dem Wüsten=Dorf Jakubowitz)
(4 i 5).
Źródła i przypisy:
(1) Więcej na temat sporów przygranicznych w:
(2)
- Józef Łyżwiński, Zarzecze, Miejska Biblioteka Publiczna w Czeladzi, Czeladź 2006, s. 12-15.
- Janina Stoksik, Siewierz i księstwo siewierskie w XVII- i XVIII-wiecznych przekazach kartograficznych w: Siewierz, Czeladź, Koziegłowy. Studia i materiały z dziejów Siewierza i księstwa siewierskiego, praca zbiorowa pod red. Feliksa Kiryka, Katowice 1994, s. 607-609.
(3) Ludwik Musioł,
Materjały do dziejów wielkich Katowic (1299-1799), Katowice 1994 (przedruk oryginału z 1936 r.), s. 92-94.
(4) Przy tłumaczeniu starych dokumentów przydają się... stare słowniki. I tak dla przykładu, w
niemiecko-polskim słowniku z 1772 roku autorstwa Michała Abrahama Trotza, na stronie 1898 czytamy, że
Rudera to "obaliny, starego muru kęs, gruz".
(5) Aktualne informacje dot. historii Jakubowic zawiera praca Bulla K., Noparlik P., Zaginiona wieś Jakubowice, w książce Wieś miniona. Ciało, zdrowie, bezpieczeństwo, red. A. Przybyła-Dumin, K. Fokt, P. Nocuń, Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie", Chorzów 2023, s. 199-254.
