Hotel dworcowy, kawiarnia Pietrzyby i ratusz z balkonem

Za sprawą dwóch pocztówek Pana Lecha Szufy - któremu dziękuję za ich udostępnienie - kolejny raz możemy spojrzeć na Dąbrówkę Małą sprzed ponad stu lat.

Pierwsza pocztówka przedstawia hotel dworcowy w Dąbrówce Małej (Bahnhofshotel), czyli budynek przy obecnej Alei Niepodległości 1, fragment zabudowy Burowca (budynki położone przy Hallera 38 i 40, naprzeciwko ulicy Konnej) oraz kopalnię węgla kamiennego "Georg" (1). Na prawo od hotelu widzimy jeszcze dom przy ulicy Le Ronda 11. Został on dokładniej przedstawiony na następnej pocztówce.

Dąbrówka Mała (Klein Dombrowka) i Burowiec (Burowietz) na pocztówce z początku XX wieku.
Ze zbiorów p. Lecha Szufy.

Budynek przy Alei Niepodległości 1, czyli dawny hotel dworcowy w Dąbrówce Małej (2014).
Starsi mieszkańcy Dąbrówki pamiętają, że w budynku mieściła się restauracja, którą prowadził Stefan Skrzypiec
(przed wojną Józef Przybyła), oraz przedszkole.

Druga pocztówka, młodsza od poprzedniej (2), przedstawia kawiarnię Mikołaja Pietrzyby (3) i przylegający do niej ogród. Kawiarnia mieściła się w budynku przy ulicy Le Ronda 11, w bezpośrednim sąsiedztwie ratusza gminnego (Le Ronda 16), którego fotografię również zamieszczono na pocztówce. Zwróćmy uwagę, że nad wejściem do ratusza znajdował się kiedyś balkon, a budynek okalało ogrodzenie.

Dąbrówka Mała (Eichenau) na pocztówce z początku XX wieku.
Ze zbiorów p. Lecha Szufy.

Dom przy ulicy Le Ronda 11 mieścił dawniej kawiarnię Mikołaja Pietrzyby (2014).

Podług informacji z przedwojennych ksiąg adresowych Mikołaj Pietrzyba prowadził również piwiarnię (4). Być może w jego lokalu serwowano piwa ze składu Karola Kolbe (5), w tym piwo słodowe warzone w siemianowickim browarze (6).

Etykieta piwa słodowego z siemianowickiego browaru.
Źródło: http://zsir.ia.polsl.pl/hosil/etykiety_exp.htm

Hotel dworcowy i ratusz z balkonem zostały umieszczone na poniższej pocztówce z 1917 roku, sprzedanej niedawno na aukcji ebay.de. Kompozycję dopełniają fotografie kościoła św. Antoniego, plebanii oraz dworca kolejowego (widok od strony Alei Niepodległości).

Pocztówka z Dąbrówki Małej (dawn. Eichenau) z 1917 roku. Źródło: ebay.de.

---

Źródła i przypisy:

(1) Kopalnia "Jerzy" (unieruchomiona w 1928 r.) była położona na terenie, na którym obecnie znajdują się m.in. restauracja McDonalds i salon samochodowy Hyundai przy Alei Roździeńskiego 214.
(2) Na pocztówce użyto nazwy miejscowości Eichenau, którą ok. 1905 r. wprowadzono w miejsce nazwy Klein Dombrowka.
(3) Adressbuch für Kattowitz und Umgegend, Kattowitz 1910, s. 78 (268): "Pietrzyba Nikolaus, Hausbesitzer, Kattowitzerstrasse 11", por. także Adressbuch Oberschlesien Russisch-Polen Oest.-Schlesien 1914/15, Gleiwitz 1915, s. 165.
(4) Por. Skorowidz branż przemysłu, handlu, finansów, rzemiosła i zawodów wyzwolonych. Województwo Śląskie, 1929/30, s. 192 oraz Księgi Adresowe Polski z lat 1926-1930.
(5) Hurtownia piwa Karola Kolbe w Dąbrówce Małej wymieniona jest w Adressbuch Oberschlesien Russisch-Polen Oest.-Schlesien 1914/15, Gleiwitz 1915, s. 165, Księgach Adresowych Polski z lat 1926-1930 oraz Skorowidzu branż przemysłu, handlu, finansów, rzemiosła i zawodów wyzwolonych. Województwo Śląskie, 1929/30, s. 191.
(6) Więcej o browarze w Siemianowicach Śląskich w artykule Romana Żyły: Historia browaru Siemianowice-Laurahütte, "Krajoznawca Górnośląski" nr 19 (XII 2004), Regionalna Pracownia Krajoznawcza PTTK w Katowicach.

Dąbrówka w dziedzinie rodu Hunter von Grandon

Wiemy już, że 16 lipca 1667 r. Dąbrówka Mała została nabyta przez Jakuba Czarnowskiego z Czarnocina Cellarego. Akt kupna podpisała w imieniu syna Elżbieta z Ostromęcka Cellara. Dwadzieścia trzy lata później Elżbieta (1) odsprzedała Dąbrówkę Kacprowi Hunterowi z Grandonu. Nowy właściciel był szkockim szlachcicem, który osiadł na Śląsku ok. 1664 r. Piastował urzędy poborcy podatkowego, sędziego ziemskiego i starosty ziemskiego w państwie bytomskim (2). W końcu XVII wieku w skład jego dóbr wchodziły Repty, Stare Tarnowice, Opatowice, Siemianowice, Bytków i Dąbrówka Mała (3).

Herb rodu Hunter von Grandon według Arkadiusza Kuzio-Podruckiego (4).

30 czerwca 1690 r. we wsi Dąbrówka został podpisany dokument (5), w którym Elżbieta z Ostromęcka Generałowa Cellara a na Dąbrówce sprzedaje Kacprowi Hunterowi z Grandonu na Reptach i Bytkowie, sędziemu ziemskiemu państwa bytomskiego, "wieś Dąbrówkę w kraju i państwie bytomskim leżącą" z folwarkiem (dvorem panskim), sadami (scepnicami), zagrodami (ohradami), inwentarzem (dobytkami), polami uprawnymi i nieuprawnymi (rolami oranemi y neoranemi), ogrodami (zahradami), lasami, wodami (tokami), łąkami, dąbrowami, z poddanymi osiadłymi i nieosiadłymi, daninami (platy), ospami (6), stawami (rybniki), sadzawkami (rybnistemi), prawem do warzenia piwa, palenia gorzałki i sprzedaży (wyszynkowania) tychże trunków, jak też wszelkimi pożytkami i powinnościami za kwotę 1375 talarów miejskich. Obok sprzedającej (prodavatelkini) i kupującego (kupitela) dokument podpisali Stanisław Kozaczowski, Wacław Ohm Januszowski, Fryderyk Blacha i Franciszek z Przeremby Przerembski.

Akt sprzedaży Dąbrówki Małej z 30 czerwca 1690 r. (5) (kliknij miniaturę by powiększyć).

Kacper Hunter von Grandon z żoną Anną Felicjaną z Ohm Januszowską mieli synów Bogusława, Karola Wacława, Kacpra Młodszego i córkę Ewę Elżbietę. Bogusław przejął Bytków i Dąbrówkę Małą, Karol Wacław Repty, a Kacper Młodszy podgliwickie wioski Szałszę i Czekanów (3). Z Bogusławem wiąże się pismo z 4 grudnia 1714 r. (7), z którego wynika, że przekazał Dąbrówkę Małą Janowi Kamieńskiemu ze Świętochłowic. W owym piśmie, sporządzonym po śmierci Bogusława, żona Barbara Renata "przedtem Hunterowa, teraz Jarocka, rodzona Paczeńska" oraz Wacław Leopold Rajski z Rajska na Bielczowicach i Adam Samson Paczeński z Wielkiej Paczyny na Łagiewnikach zeznają, że: "Pan Bogusław Hunter przy godnowiernych świadkach, a rycerskich osobach, statku swego Małej Dąbrówki [...] Panu Janowi Kamieńskiemu z Świętochłowic [...] dobrowolnie ustąpił". Pismo czyniło zadość formalnościom, bo transakcja nie była wcześniej "na papier uwiedziona". Świadkowie oświadczyli, że nie będą zgłaszane pretensje do przekazanego ongiś majątku, a Jan Kamieński może nim swobodnie dysponować.

Pismo ws. majątku Mała Dąbrówka z 4 grudnia 1714 r. (7) (kliknij miniaturę by powiększyć).

Podsumowując, dwa dokumenty z Archiwum Państwowego w Katowicach pozwalają dopisać kolejny rozdział do historii naszej miejscowości. Dowiadujemy się z nich, że po Cellarich (1690 r.) a przed Kamieńskim (ok. 1702 r.) Dąbrówka należała do Kacpra i Bogusława Hunterów z Grandonu. Czy jednak chodziło o całą wieś, czy może tylko jeden z jej działów? W informacjach o Dąbrówce Małej z przełomu XVII i XVIII w. pojawiają się bowiem jeszcze inne osoby: Adam Rymułtowski (8), Wilhelm Gottlieb Sobek (9) oraz Karol Sobek (10).

Nie jestem znawcą staropolszczyzny ani bohemistą (dokument z 1690 r. napisano w języku staroczeskim), ale mam nadzieję, że istotne fragmenty zostały przeze mnie poprawnie przetłumaczone i zinterpretowane. Wdzięczny będę za wszelkie korekty i uzupełnienia :)

---

Źródła i przypisy:

(1) Autorzy Szlachty Górnośląskiej (2) wyróżnili dwie Elżbiety Cellari (s. 93 i 98). W mojej opinii chodzi jednak o tę samą osobę, ponieważ i w dokumencie z 1667 r. i w dokumencie z 1690 r. (5) występuje Elżbieta z Ostromęcka Cellara. Ponadto Elżbieta z Ostromęcka była żoną Jana Pawła Cellarego, generała piechoty koronnej, a nie jak podano Andrzeja, brata Jana Pawła (s. 93).
(2) Jerzy Horwat, Zdzisław Jedynak, Zbigniew Kiereś, Szlachta Górnośląska. Materiały do dziejów szlachty górnośląskiej od początku XVI do połowy XVIII wieku z zbiorze Dokumentów Archiwum Miejskiego w Bytomiu, Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu - zeszyt nr 9, Bytom 2008, s. 169-173.

(3) Rajner Smolorz, Bernard Szczech, Edward Wyżgoł, Zamek w Tarnowicach Starych. Centrum Sztuki i Dawnego Rzemiosła, Tarnowskie Góry 2012, s. 24-27.
(4) Josef Pilnáček tak opisał herb: "tarcza podzielona w poprzek, w górnej białej połowie czarny pies z białymi kończynami i białą plamą na gardle zwrócony w prawo, w dolnej części na błękitnym tle trzy rogi myśliwskie ze złotymi sznurami; w klejnocie herbu po prawej czarny pies, po lewej półksiężyc z gwiazdą nad nim", por. Josef Pilnáček, Rody stareho Slezska, T. 2, Brno 1991, s. 620.
(5) Archiwum Państwowe w Katowicach, Akta sądu obwodowego w Mysłowicach, zesp. 12/5, sygn. 18, s. 10-14.
(6) Osep - danina płacona w zbożu.

(7) Archiwum Państwowe w Katowicach, Akta sądu obwodowego w Mysłowicach, zesp. 12/5, sygn. 18, s. 15-18.
(8) Zobacz artykuły Dąbrówka Mała w XVIII wieku oraz Ks. Jan Kudera: Początki Małej Dąbrówki.
(9) Jacob Lustig w Geschichte der Stadt Myslowitz in Ober Schlesien (Myslowitz 1867) na stronie 56 przy roku 1696 wymienia Wilhelma Gottlieba Sobka z Kornic "pana na Mysłowicach, Brzezince, Brynowie, Katowicach, Bogucicach, Kuźnicy Boguckiej, Dąbrówce".
(10) F. Gramer, Chronik der Stadt Beuthen in Ober-Schlesien, Beuthen 1863, s. 192-193 (polski przekład: Franz Gramer, Kronika miasta Bytomia na Górnym Śląsku, oprac. Jan Drabina, przekł. Antoni Niemczura, Bytom 2014, s. 172: "W roku 1700 w aktach odnotowano następujących właścicieli dóbr regencji bytomskiej (...) Dąbrówka Mała: pan Karol Sobek.").
inne:
Roman Sękowski, Herbarz szlachty śląskiej: informator genealogiczno-heraldyczny, T. 3 (H-K), "Videograf II", Fundacja "Zamek Chudów", Katowice 2003, s. 213-214.

Budżet Obywatelski 2015

Trwa realizacja działań zmierzających do opracowania Budżetu Obywatelskiego dla miasta Katowice na rok 2015. Celem inicjatywy jest włączenie mieszkańców w proces współdecydowania o wydatkach finansowanych z budżetu miasta. Dzięki niej mieszkańcy poszczególnych dzielnic (jednostek pomocniczych) mogą zgłaszać projekty zadań publicznych, a następnie głosować na zadania, które przeszły pozytywnie proces weryfikacji. Wybrane zadania będą realizowane ze środków finansowych wydzielonych na ten cel z budżetu miasta. Pula środków finansowych w ramach Budżetu Obywatelskiego na rok 2015 dla Dąbrówki Małej (Jednostki Pomocniczej nr 14) wynosi 290 727 zł.

Zgodnie z harmonogramem Budżetu Obywatelskiego dla miasta Katowice na rok 2015 w maju i czerwcu br. prowadzona była akcja informacyjno-edukacyjna. W tym też okresie mieszkańcy mogli składać projekty zadań. W sierpniu Urząd Miasta weryfikował przyjęte wnioski, by 1 września ogłosić listę projektów zweryfikowanych pozytywnie oraz negatywnie. Wśród 22 wniosków z Dąbrówki Małej 13 zaopiniowano pozytywnie, zaś pozostałe 9 odrzucono na etapie weryfikacji formalnej i merytorycznej.

Poniższa lista zawiera projekty z Dąbrówki Małej, które zostały pozytywnie zaopiniowane i przeszły do kolejnego etapu Budżetu Obywatelskiego, czyli głosowania. Tytuły oraz opisy zaczerpnąłem z oficjalnej listy projektów, tam też znajdziemy informacje o szacunkowych i rzeczywistych kosztach realizacji danego zadania.

1. Zakup nowych książek dla Filii nr 20 Miejskiej Biblioteki Publicznej w Katowicach przy ul. Strzelców Bytomskich 21
   Zakup nowości wzbogaci ofertę filii, uzupełni zaczytane książki należące do klasyki światowej. Pozwoli mieszkańcom na korzystanie z większej ilości nowych książek, uzupełni się lektury dla dzieci i młodzieży. Proszę o systematyczny, regularny zakup nowości.
2. Zakup i montaż w dzielnicy 10 ławek
   W pierwszym etapie budowy „Zielonego Zakątka” powstanie średniej wielkości plac zabaw oraz bezpieczne, utwardzone przejście pomiędzy ulicami: Styczniową oraz przystankiem autobusowym przy ul. Le Ronda. Plac zabaw będzie oparty o tzw. ścieżkę zdrowia, gdzie nacisk będzie położony na aktywne formy zabawy. Nie zabraknie też piaskownicy i huśtawek dla dzieci w różnym wieku.
3. Nocne oświetlenie przejścia przy cmentarzu komunalnym - łącznik ul. Le Ronda oraz ul. Techników
   Wykonanie oświetlenia wąskiego przejścia pomiędzy ul. Le Ronda i ul. Techników przełoży się na bezpieczeństwo i komfort mieszkańców, którzy obecnie w godzinach wieczornych nie mogą być pewni, że w ciemnym zaułku nic na nich nie czyha.
4. Rewitalizacja „Parku w Dąbrówce”
   Park w Dąbrówce wzbogaci się o utwardzone chodniki oraz uporządkowaną zieleń. Atrakcją parku stanie się siłownia na otwartym powietrzu oraz ok. 50-metrowa oś kwiatowa.
5. Rewitalizacja Placu Żołnierzy Września (Park Jordanowski)
   Plac Żołnierzy Września wzbogaci się o nowe ławki, kosze i rośliny. Istniejący plac zabaw dla dzieci zostanie rozbudowany. Dzięki zjazdom saneczkowym park ożyje w sezonie zimowym. Miasto podejmie też działania na rzecz zmniejszenia poziomu hałasu w otoczeniu Placu.
6. Utworzenie skweru w rejonie skrzyżowań ulic: Le Ronda, Styczniowa i Siwka
   Na skrzyżowaniach ulic Siwka, Styczniowej i Le Ronda zostanie utworzony przyjazny skwer z ławeczkami, zielenią i kwiatami. Wyznaczone zostaną nowe przejścia dla pieszych i miejsca postojowe, a przed hałasem bronić będzie obsadzony kwiatami nasyp ziemny. Cały teren zostanie uporządkowany i posprzątany.
7. Montaż gablot z informacjami o sportowej i kulturalnej ofercie miasta – 4 sztuki
   Zakup 4 zamykanych tablic informacyjnych, w których umieszczane będą aktualne informacje o kulturalnych, sportowych i miejskich wydarzeniach, ze szczególnym uwzględnieniem wydarzeń dzielnicowych oraz mających miejsce w dzielnicach sąsiadujących z Dąbrówką Małą.
8. Zakup trenażerów piłkarskich oraz budowa ścianki wspinaczkowej w Szkole Podstawowej nr 47
   Rozbudowa sportowego wyposażenia Szkoły Podstawowej nr 47 o 10 trenażerów do wsparcia nauki gry w piłkę nożną oraz ściankę wspinaczkową dla dzieci i młodzieży z dzielnicy.
9. Przebudowa boiska trawiastego przy ul. Techników 5 i rozwój infrastruktury sportowej
   W miejscu dziś nieużytkowanego boiska mieszkańcy oczekują mniejszego, bardziej funkcjonalnego boiska trawiastego o wymiarach około 30x55m z piłkochwytami, stołem do ping-ponga, ławkami, kilkunastoma nowymi miejscami parkingowymi (po zachodniej stronie terenu) i małą architekturą.
10. Montaż 8 stojaków rowerowych
    W 7 miejscach w dzielnicy zamocowane zostaną stojaki rowerowe.
11. Nauka pływania dla 24 dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym
    24 dzieci w wieku wczesnoszkolnym i przedszkolnym, w ramach kursu trwającego 16-20 godzin, zostanie oswojonych ze środowiskiem wodnym i zdobędzie umiejętność pływania.
12. Zakup i montaż 16 pojemników na nieczystości zwierzęce
    Kosze na psie odchody to podstawowa broń w walce o estetykę otoczenia naszych domów. 16 sztuk zostanie ulokowanych przed wszystkim przy osiedlach - tam gdzie problem jest najbardziej widoczny i odczuwalny. Równolegle w placówkach edukacyjnych w dzielnicy rozpocznie się kampania edukacyjna uświadamiająca dzieci i ich rodziców.
13. Uruchomienie hot spotu w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Katowicach filia 20
    Utworzenie w filii nr 20 Miejskiej Biblioteki Publicznej w Katowicach darmowego punktu dostępowego do Internetu za pośrednictwem Wi-fi

W okresie od 3 do 15 września w jednostkach pomocniczych organizowane będą debaty dotyczące pozytywnie zweryfikowanych projektów. W Dąbrówce Małej takie spotkanie odbędzie się 10 września (środa) o godzinie 17 w Zespole Szkolno-Przedszkolnym nr 3 przy ul. Grzegorzka 4. To okazja do poznania szczegółów poszczególnych projektów oraz zadania pytań wnioskodawcom. Następnym etapem będzie głosowanie, w którym wyborcy (osoby powyżej 16 roku życia zameldowane w jednostce pomocniczej, w której głosują) oddają tylko jeden głos na wybrany projekt. W Dąbrówce Małej punktem głosowania będzie Miejska Biblioteka Publiczna filia nr 20 przy ul. Strzelców Bytomskich 21b. Głosowanie będzie trwało od 17 do 21 września, a jego wyniki zostaną ogłoszone do 30 września. Do realizacji zostaną przeznaczone te projekty, które uzyskały największą liczbę głosów, aż do wyczerpania puli środków finansowych w Budżecie Obywatelskim, przewidzianym dla zadań lokalnych w danej jednostce pomocniczej.

30 września zostały ogłoszone wyniki głosowania. Biorąc pod uwagę liczbę głosów oddanych na projekty, koszt ich realizacji, a także dostępną pulę środków finansowych, do realizacji w Dąbrówce Małej w roku 2015 zostało wyłonionych 9 projektów (na powyższej liście zaznaczyłem je kolorem zielonym). Udział w głosowaniu wzięły 242 osoby wobec 4555 uprawnionych (frekwencja w Dąbrówce Małej wyniosła więc ok. 5,31%). Najwięcej głosów (63) otrzymał wniosek dot. zainstalowania nocnego oświetlenia na przejściu łączącym ulice Le Ronda i Techników (w pobliżu przystanku autobusowego Dąbrówka Mała Cmentarz).

Pierwsza edycja Budżetu Obywatelskiego dla miasta Katowice przeciera szlaki. Wiedzę i doświadczenie zdobywają zarówno inicjatorzy przedsięwzięcia jak i jego beneficjenci. Można się spodziewać, ze kolejne edycje spotkają się z większym zainteresowaniem, bo Budżet Obywatelski to, obok m.in. Rady Jednostki Pomocniczej (tzw. rady dzielnicy), kolejny przykład inicjatywy, która pozwala mieszkańcom wpływać na kształt ich najbliższego otoczenia.

Więcej informacji na temat Budżetu Obywatelskiego można znaleźć w niżej podanych źródłach, na podstawie których przygotowałem niniejszy artykuł:

• Regulamin Budżetu Obywatelskiego w mieście Katowice (.pdf) oraz załączniki do regulaminu (.pdf)
• Lista projektów pozytywnie zaopiniowanych, które zostaną poddane pod głosowanie (.pdf)
• Lista projektów odrzuconych na etapie weryfikacji formalnej (.pdf)
• Lista projektów odrzuconych na etapie weryfikacji merytorycznej (.pdf)
• Wyniki głosowania nad wnioskami złożonymi do Budżetu Obywatelskiego Katowice 2015 (.pdf)
• http://www.katowice.eu/urzad-miasta/budzet-obywatelski 
• https://pl-pl.facebook.com/katobudzet

---

KOLEJNE EDYCJE BUDŻETU OBYWATELSKIEGO

Informacje na temat kolejnych edycji Budżetu Obywatelskiego w mieście Katowice dostępne są na stronach:

• http://bo.katowice.eu
• https://pl-pl.facebook.com/katobudzet

Gołębnik z Dąbrówki Małej

Wśród licznych i ciekawych obiektów zgromadzonych na terenie Górnośląskiego Parku Etnograficznego w Chorzowie znajduje się zabytek pochodzący z Dąbrówki Małej. Mam na myśli drewniany gołębnik słupowy z końca XIX w., postawiony w zagrodzie sołtysa. Podług informacji dra Lecha Szarańca, pierwotnie gołębnik umieszczony był w Dąbrówce Małej przy ul. Dytrycha 12, a w roku 1990 został przeniesiony do chorzowskiego skansenu (1).

Gołębnik słupowy z Dąbrówki Małej w chorzowskim skansenie. W tle widoczne wejście do chałupy sołtysa (2014).

Gołębnik słupowy z Dąbrówki Małej (XIX/XX w.) w całej okazałości (2014).

Przy okazji zachęcam do odwiedzin chorzowskiego skansenu. Muzeum pozwala swoim gościom przenieść się w czasie i poznać warunki życia i pracy dawnych mieszkańców wsi Górnego Śląska, Zagłębia Dąbrowskiego i Beskidu Śląskiego. Ekspozycje często wzbogacone są pokazami dawnego rzemiosła. Co więcej, muzeum ciągle się rozwija. Trwa na przykład odtwarzanie dziewiętnastowiecznej fabryki glinianych fajek (fajczarni). Ponadto na terenie skansenu od lat organizowane są różne imprezy. Starczy, że wspomnę o Dniu Ziół, Dniu Miodu, Dożynkach, Dniu Kartofla czy Śląskiej Wiliji. Niedawno zaś wystawiono spektakl "Obrazki ze wsi Chorzów", oparty na spisie spraw sądowych wsi Chorzów i Dąb z lat 1534-1804. Działalność Górnośląskiego Parku Etnograficznego to także edukacja (lekcje muzealne, pokazy, warsztaty) oraz badania etnograficzne. Krótko mówiąc, miejsce warte polecenia (2).

Mapa skansenu w Chorzowie.

---

Źródła:

(1) Lech Szaraniec, Osady i osiedla Katowic, "Śląsk" Sp. z o.o. Wydawnictwo Naukowe, Katowice 2010, s. 318.
(2) Więcej informacji o skansenie i jego atrakcjach znajdziemy na stronach:

• Muzeum Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie - http://muzeumgpe-chorzow.pl/,
• Park Śląski (nowe miano dawnego Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku im. gen. Jerzego Ziętka) - http://www.parkslaski.pl/.

71. Tour de Pologne w Dąbrówce Małej

Tegoroczny wyścig Tour de Pologne zawitał dziś do Dąbrówki Małej. Kilka minut przed godziną 15 na ulicę Gen. Le Ronda (od strony Osiedla Norma) wjechała trzyosobowa ucieczka w składzie: Matthias Krizek (Cannondale), Mateusz Taciak (CCC Polkowice) i Joshua Edmondson (Team Sky). Po około dwóch minutach nadjechał peleton. Za przejazdem kolejowym wyścig skręcił w ulicę Józefa Grzegorzka, a następnie ulicą Strzelców Bytomskich pomknął w kierunku Siemianowic Śląskich. Potem kolarze ponownie wjechali do Katowic. Po czterokrotnym okrążeniu centrum miasta wyścig zakończył się metą przy Spodku. Zwycięzcą IV etapu został Jonas Van Genechten z grupy Lotto Belisol.

Dąbrówka Mała na trasie IV etapu 71. Tour de Pologne. Źródło mapy: bikemap.pl

Ucieczka na ulicy Gen. Le Ronda w Dąbrówce Małej: Matthias Krizek z Cannondale (zielona koszulka), Mateusz Taciak z CCC Polkowice (pomarańczowa koszulka) i Joshua Edmondson z Team Sky (czarna koszulka).

Peleton na ulicy Gen. Le Ronda w Dąbrówce Małej.

Warto zajrzeć:

• Więcej informacji o wyścigu na oficjalnej stronie internetowej: http://tourdepologne.pl/t/iv-etap,etap/#4.
• O zeszłorocznym wyścigu pisałem w artykule Tour de Pologne w Dąbrówce Małej.

Zbiorowa mogiła więźniów obozu KL Auschwitz

Wśród grobów na cmentarzu w Dąbrówce Małej znajduje się okazały nagrobek, na którym wyryte jest  następujące epitafium: "Ku czci więźniów politycznych pomordowanych podczas transportu z obozu zagłady w Oświęcimiu 1945".

Zbiorowa mogiła więźniów obozu KL Auschwitz na cmentarzu w Dąbrówce Małej (2014)

Epitafium wyryte na płycie głównej nagrobka (2014)

Prawie na pewno w mogile pochowano więźniów któregoś z podobozów KL Auschwitz, zmarłych lub zamordowanych podczas ewakuacji w styczniu 1945 r. Co najmniej jeden "marsz śmierci" przechodził przez Dąbrówkę Małą (1), a w parafialnym "Katalogu zmarłych 1.IX.1943 r. do 31.XII.1981 r.", wśród wpisów ze stycznia 1945 r., znajdujemy adnotację, że wówczas "pochowano 3 z obozu". Jakiego podobozu lub podobozów mogli to być więźniowie? Czy przez Dąbrówkę przechodził jeden "marsz śmierci", a może kilka? Na podstawie literatury tematu i analizy mapy sądzę, że przez Dąbrówkę Małą prowadzono więźniów z podobozów "Sosnowitz (II)" w Sosnowcu i "Neu-Dachs" w Jaworznie.

Północne okolice Dąbrówki na mapie z 1636 roku

Dzięki uprzejmości Muzeum Saturn w Czeladzi publikuję poniżej skan mapy Ductus Granicierum Oppidi Czeladz in Ducatu Severiensi Anni 1636. Prezentowana kopia pochodzi prawdopodobnie z początków XVIII w., zawiera bowiem informacje o wydarzeniach, które miały miejsce po roku 1636. Mapę opracowano w orientacji południowej, czyli kierunek północny wykreślono w dół arkusza (1). Dokument powstał w związku ze sporami toczonymi pomiędzy miastem Czeladź i właścicielami Siemianowic, odnośnie terenów położonych na prawym brzegu Brynicy (2).

Kopia mapy Ductus Granicierum Oppidi Czeladz in Ducatu Severiensi z 1636 r. (pełny rozmiar i po retuszu).
Skan mapy udostępniło Muzeum Saturn w Czeladzi.

Jeśli chodzi o naszą Dąbrówkę Małą, to położenie osady wskazano na górnym marginesie rzeczonej mapy (napis Wieś Dąbruwka). Wykreślono fragmenty dwóch obiektów naturalnych, położonych w najdalej na północ wysuniętych okolicach ówczesnej Dąbrówki - Jeziora Sędziszowskiego i Bagna Osiec. Jezioro Sędziszowskie było sporych rozmiarów zbiornikiem wodnym położonym vis-à-vis Milowic, na prawym brzegu Brynicy. W jego sąsiedztwie rozciągał się kompleks bagien i stawów określany mianem Osiec (Osiecz) lub Mośny. Być może przez te tereny płynął ongiś ku Brynicy potok Osseca (Osseta, Oseta, Osiecz, Osiec), który stanowił, podług pewnego dokumentu z 1228 r., południową granicę Czeladzi. W kolejnych wiekach w wyniku zasypywania stawów i bagien, wydobywania piasku, działalności kopalń węgla kamiennego (Saturn, Siemianowice) tereny uległy osuszeniu i utraciły swój dawny charakter.

Na omawianej mapie zaznaczono również drogę prowadzącą z Czeladzi do Dąbrówki przez groblę lub tamę na Jeziorze Sędziszowskim. Szlak ten krzyżuje się z drogą łączącą Siemianowice z Milowicami.

Jezioro Sędziszowskie na mapie Principatus Silesiae Rattiboriensis J. W. Wielanda z 1736 r.

Na zakończenie dodam, że odpis omawianej mapy, w orientacji północnej, wykonał śląski historyk i archiwista, Ludwik Musioł (3). Mapa zdobi również okładkę miesięcznika Echo Czeladzi nr 9/239 z września 2012 r., poświęconemu 750-leciu lokacji miasta Czeladź.

Odpis omawianej mapy, w orientacji północnej, wykonany przez Ludwika Musioła (3).
Źródło skanu: Marcin Boruta - forum Moja Czeladź.

---

Źródła:

(1) Szczegółowy opis mapy i terenów na niej wykreślonych znajdziemy w:

1. Janina Stoksik, Siewierz i księstwo siewierskie w XVII- i XVIII-wiecznych przekazach kartograficznych w: Siewierz, Czeladź, Koziegłowy. Studia i materiały z dziejów Siewierza i księstwa siewierskiego, praca zbiorowa pod red. Feliksa Kiryka, Katowice 1994, s. 605-606.
2. Józef Łyżwiński, Zarzecze, Miejska Biblioteka Publiczna w Czeladzi, Czeladź 2006, s. 11-12.

(2) O sporach granicznych w: Marian Kantor-Mirski, Z przeszłości Zagłębia Dąbrowskiego i okolicy, Zeszyt nr 10/1931, s. 148-160 oraz Józef Łyżwiński, Zarzecze, op. cit., s. 32-38.
(3) Ludwik Musioł, Rozważania nad początkami miasta Czeladzi w: Zeszyty Czeladzkie nr 1/1993, s. 11.

Na kręglach u Koniarka

Jakiś czas temu w serwisie aukcyjnym Allegro.pl pojawiła się kolejna pocztówka z Dąbrówki Małej. Dolne miniatury tej czteropolówki - dworzec kolejowy w Dąbrówce oraz fragment ulicy Le Ronda przed ratuszem - są nam już znane, umieszczono je bowiem na pocztówce z ok. 1911 roku. Górne miniatury przedstawiają zaś gospodę, sklep kolonialny oraz ogród restauracyjny w miejscu, gdzie dziś mieszczą się sklep spożywczy, lokal Koniarek oraz skład budowlany przy ul. Gen. Le Ronda 72.

Pocztówka z Dąbrówki Małej, początek XX w. (wersja powiększona). Źródło: Allegro.pl.

Przypuszczam, że ówczesnym właścicielem restauracji i sklepu był Karol Bielitzer (niska rozdzielczość zdjęcia utrudnia odczytanie szyldu, być może nad wejściem do sklepu umieszczono napis "Carl Bielitzer"). Wspomniałem o nim już w artykule W ogrodzie Bielitzera w Burowcu. Przypomnę fragment Katolika z maja 1899 r. (1):

Mała Dąbrówka. Za zgodą ks. proboszcza odegra tutejsza kościelna kapela pod przewodnictwem p. Fr. Sidła w uroczystość Bożego Ciała koncert w ogrodzie p. K. Bielicera w Małej Dąbrówce. Początek o godz. 5. Wszystek dochód przeznaczony na budowę kościoła w Załężu. Wstępne 30 fen. Uprasza się okoliczną Publiczność o jak najliczniejszy udział. Ogród jest piękny, a oberżysta postara się o wygodę dla Publiczności. W razie niepogody odbędzie się koncert na sali.

Karol Bielitzer urzędował przy Kattowitzerstrasse 60 (2). Przed II wojną światową dom towarowy i restaurację przy ulicy Katowickiej 60 objął Maksymilian Koniarek (3). Pod koniec lat 30. ubiegłego wieku, obok nazwy ulicy, zmienił się numer budynku (Grażyńskiego 72) (4), który z resztą pozostał do dnia dzisiejszego (Le Ronda 72).

Kompleks budynków przy ul. Le Ronda 72. W środku bar Koniarek, po prawej skład budowlany (2014).

Starsi mieszkańcy Dąbrówki Małej pamiętają, że "u Koniarka" można było zagrać w kręgle (patrz artykuł z 1956 r. poniżej), a na sali (dziś skład budowlany firmy Hadex) rozgrywano walki bokserskie. Dawniej do sali prowadziło boczne wejście, które znajdowało się na prawo od wejścia do obecnego baru Koniarek.

Artykuł o kręgielni u Koniarka w Dąbrówce Małej (wersja powiększona).
Źródło: Panorama. Śląski tygodnik ilustrowany, nr 5, 5 luty 1956 r., s. 9.

---

Źródła:

(1) Katolik nr 61, 27 maj 1899 r., s. 5.

(2) Adressbuch für Kattowitz und Umgegend, Kattowitz 1910, s. 71 (261).

(3) Spis abonentów sieci telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów w Katowicach na 1936 r., Warszawa 1936, s. 60 (63).
(4) Spis abonentów sieci telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów w Katowicach na 1939 r., s. 49 (64).

Festyn "U Antonika"

W najbliższa sobotę (7 czerwca) odbędzie się kolejny Festyn Parafialny "U Antonika". Celem przedsięwzięcia, organizowanego od 2004 roku, jest integracja wspólnoty parafialnej w Dąbrówce Małej, a także pozyskanie środków na dofinansowanie wakacyjnego wypoczynku dzieci i młodzieży naszej parafii. Podczas festynu można miło spędzić czas w gronie rodziny, przyjaciół i sąsiadów, racząc się dobrą kawą, smacznymi ciastami, potrawami z grilla, grochówką z kotła i innymi specjałami oraz uczestnicząc w koncertach, pokazach, konkursach.

Festyn Parafialny "U Antonika" w 2008 r. Źródło: Galeria zdjęć parafii św. Antoniego.

Początek tegorocznego festynu planowany jest na godzinę 14:30. O tej godzinie orkiestra dęta wyruszy spod remizy strażackiej w Dąbrówce Małej i przemaszeruje na plac kościelny, gdzie zagra koncert. Uroczyste otwarcie festynu nastąpi o godzinie 15. Po nim nastąpi blok gier i zabaw dla dzieci (m.in. program dla dzieci "Bajkowa Kraina" z zespołem ANIMO). Podczas festynu odbędą się m.in. pokazy ratownictwa medycznego (godz. 17:00), mody (godz. 17:30) i Ochotniczej Straży Pożarnej (godz. 18:30). Biesiadę zgromadzonym umilać będzie Mirosław Jędrowski ze swoim zespołem. Festyn zakończy się Apelem Jasnogórskim (godz. 21:00) i losowaniem nagród.

Festyn Parafialny "U Antonika" w 2013 r. Źródło: Galeria zdjęć parafii św. Antoniego.

Festyn Parafialny "U Antonika" w 2013 r. Źródło: Galeria zdjęć parafii św. Antoniego.

Serdecznie zapraszam mieszkańców i gości do udziału w festynie, a osoby, które chciałyby jeszcze finansowo lub rzeczowo wesprzeć przygotowania do festynu, mogą to uczynić do piątku, kontaktując się z księżmi z parafii.

Galeria zdjęć z festynów "U Antonika" dostępna jest na stronie internetowej parafii św. Antoniego w Dąbrówce Małej.

OSP Dąbrówka Mała w konkursie filmowym

Ochotnicza Straż Pożarna w Dąbrówce Małej bierze udział w konkursie filmowym "Strażacy ochotnicy w działaniu!", zorganizowanym przez redakcję czasopisma "Strażak". Odnośnik do filmu promującego naszą jednostkę znajdziemy na stronie: http://www.strazak.org.pl/index.php?mode=read&art=2348. Jednostki OSP, których filmy uzyskają największą liczbę odsłon, otrzymają nagrody finansowe. Konkurs trwa do 15 września br. Powodzenia!

Kadr z filmu "Urodzeni by pomagać", zgłoszonego przez OSP Dąbrówka Mała do konkursu "Strażacy ochotnicy w działaniu!". Autorzy filmu: Adrian Knopek, Daniel Stysz.

Regulamin konkursu: http://www.strazak.org.pl/index.php?mode=read&art=2259

Strona internetowa OSP w Dąbrówce Małej: http://www.osp.katowice.pl

Ks. Jan Kudera: Początki Małej Dąbrówki

Zapraszam do lektury "Początków Małej Dąbrówki" księdza Jana Kudery (1872-1942), wybitnego śląskiego historyka. Maszynopis pracy, zawierający rękopiśmienne uzupełnienia autora, przechowywany jest w Bibliotece Śląskiej w Katowicach (sygn. R 108 II). Praca ks. Kudery stanowi cenne źródło do dziejów Dąbrówki Małej. Ponownie dowiadujemy się, że historia Dąbrówki związana jest z takimi miejscowościami jak Milowice (Milejowice), Jakubowice, Czeladź, Mysłowice i Bogucice.

---

Osada, którą na przełomie 16 i 17 wieku nazwano Dąbrówką, jest bardzo stara i nazywała się pierwotnie inaczej. Powstała w czasie, gdy tu jeszcze nie było żadnej granicy i gdy teren po obu brzegach Brynicy stanowił całość, jedną a tę samą jednostkę. Nazywano ją Milowicami albo też Milejowicami, co na pierwszy rzut oka zdawałoby się być różnicą, ale faktycznie nią nie jest. Wynika to z tożsamości imienia, według którego miejscowość nazwano, a które w starej polszczyźnie brzmiało Miłek albo Milej. Więc właściwiej należałoby mówić Miłowice. Z czasem, gdy się księstwo siewierskie od księstwa bytomskiego /opolskiego/ coraz to wyraźniej odgraniczało, podzieliła się miejscowość na dwie części, jedną po prawym, a drugą po lewym brzegu Brynicy. Wtedy też zaczęto część po prawym brzegu Brynicy nazywać Milowicami, a część na lewym brzegu położoną Milejowicami. Zdaje się jednak, że konsekwencji w tem nie było i że nazw używano na przemianę a dopiero, gdy się dla osiedla po prawym brzegu Brynicy położonego coraz to więcej ustalała nowa nazwa, osada na lewym brzegu nazywała się i dotychczas się nazywa Milowicami. Nazwa zaś Milejowice zupełnie przepadła. Tylko osady na prawym brzegu dotyczą następujące uwagi.

Pod względem publiczno-państwowym, administracyjnym i jurysdykcyjnym należały Milowice do księstwa bytomskiego a specjalnie do Mysłowiczyzny, która do r. 1355 była częścią księstwa bytomskiego. Dlatego też to książę bytomski Bolesław zatwierdził w r. 1301 pewien akt transakcyjny, dotyczący Milowic, a mający jeszcze być bliżej omówiony. Podobnie pod względem kościelnym należały Milowice do parafii mysłowickiej a później do bogucickiej, co z tego wynika, że gdy proboszcz z Czeladzi rościł sobie pretensje do danin z Dąbrówki, sprawę tę w r. 1713 przesądzono po długiem a gruntownem badaniu na korzyść parafji bogucickiej jako córki parafji mysłowickiej. Po śmierci ostatniego bytomskiego Piastowicza Władysława w r. 1355 został spadek po nim tak podzielony, że północną część otrzymał książę oleśnicki a południową książę raciborsko-opawski. Milowice przypadły oleśnickiemu Konradowi a Mysłowice raciborsko-opawskiemu księciu Mikołajowi. Wtedy to, gdy powstała granica między Mysłowicami a Milowicami, mogły zaistnieć pretensje proboszcza z Czeladzi do danin z Milowic, gdyż parafji w Bogucicach jeszcze nie było a gdy takowa kilka lat później powstała, stosunki daninowe plebanowi bogucickiemu z początku były nieznane.

"Pańskie domy" wyburzone

Kończy się rozpoczęta w kwietniu rozbiórka "pańskich domów", czyli kompleksu budynków mieszkalnych położonych przy ul. Strzelców Bytomskich nr 3, 5, 7 i 9. Moim zdaniem szkoda, że pochodzących z końca XIX w. domków nie odrestaurowano, by ponownie oddać je w najem. Teraz rodzi się pytanie, co w tym miejscu powstanie? "Trwają wciąż rozmowy z potencjalnymi inwestorami. Na razie jednak trudno jeszcze mówić o przyszłym zagospodarowaniu tej nieruchomości" - informuje na swojej stronie internetowej radny Adam Warzecha.

"Pańskie domy" na początku kwietnia, tuż przed rozpoczęciem rozbiórki.

Wyburzanie rozpoczęto od środkowego budynku, czyli...

..."pańskiego domu" przy Strzelców Bytomskich 5 i 7.

Teren po "pańskich domach" - 11 maja 2014 r.

"Pańskie domy" w Dąbrówce Małej w obiektywie:

• Leszka Jęczmyka,
• Adriana Woźniaka.

Przy organach Pan Kopernok

Rozpoczął się maj, miesiąc w sposób szczególny poświęcony Matce Bożej. W kościele św. Antoniego w Dąbrówce Małej nabożeństwa majowe ku czci Najświętszej Maryi Panny odprawiane są w dni powszednie o godz. 17:30 (w czwartek - po Mszy św. szkolnej), a w niedziele o godz. 16:30. Za sprawą nagrań, których autorem jest Antoni Rakocz, a które w serwisie YouTube udostępnił jego prawnuk Dawid Adamski, możemy posłuchać nabożeństw zarejestrowanych w naszym kościele w maju 1981 roku. Modlitwom i śpiewom towarzyszy muzyka organowa w wykonaniu Stanisława Kopernoka.

Nabożeństwa majowe w kościele św. Antoniego w Dąbrówce Małej (18 i 29 maja 1981 r.).
Autor nagrań: Antoni Rakocz. Organista: Stanisław Kopernok.

Obok powyższych dostępne są inne nagrania, również zarejestrowane w kościele św. Antoniego, z grą i śpiewem Pana Kopernoka:

• Msza Św. w Uroczystość Trzech Króli - 1982 r.,
• Nieszpory kolędowe - 25 grudnia 1981 r.,
• Nieszpory odpustowe - 13 czerwca 1981 r.,
• Nabożeństwo majowe w Dniu Matki - 1979 r.,
• Msza Św. i nabożeństwo majowe w Uroczystość Św. Józefa - 1979 r.,
• Preludium cis- moll op. 3 nr 2 Siergieja Rachmaninowa - 1979 r.,
• Suita Gotycka op. 25 Léona Boëllmanna - 1979 r.,
• Msza Św. w Niedzielę Wielkanocną (w języku łacińskim) - 1977 r.

Organy w kościele św. Antoniego w Dąbrówce Małej zbudowała ok. 1913 r. firma Bruno Goebla z Królewca.
Źródło: Galeria zdjęć parafii św. Antoniego.

W roku 2014 organy w Dąbrówce Małej obchodziły stulecie swojej pracy. Przy tej okazji zorganizowano cykl koncertów, wystawę i wycieczkę do "wnętrza" organów, a organmistrz dr Marek Urbańczyk wydał książkę.

Ulotka informująca o wydarzeniach związanych ze 100-leciem organów w parafii św. Antoniego w Dąbrówce Małej.

Z okazji jubileuszu organów wydano książkę i okolicznościową pocztówkę (listopad 2014).

Akt sprzedaży Dąbrówki Małej z dnia 16 lipca 1667 roku

16 lipca 1667 r. Józef Ludwik z Jaroszyna Jarocki herbu Rawicz sprzedał Dąbrówkę Małą Jakubowi z Czarnocina Czarnowskiemu Cellaremu. W Archiwum Państwowym w Katowicach przechowywany jest dokument potwierdzający transakcję (AP Kat, Akta sądu obwodowego w Mysłowicach, zesp. 12/5, sygn. 18, s. 6-9). Fotografie dwóch, obustronnie zapisanych kart przedstawiam poniżej (zdjęcia poddałem retuszowi w celu poprawy czytelności tekstu). Więcej informacji na temat samego wydarzenia oraz nowego właściciela Dąbrówki znajdziemy w artykule Dąbrówka Celarego.

Akt sprzedaży Dąbrówki Małej 16 lipca 1667 r., strona pierwsza (wersja powiększona).

Akt sprzedaży Dąbrówki Małej 16 lipca 1667 r., strona druga (wersja powiększona).

Akt sprzedaży Dąbrówki Małej 16 lipca 1667 r., strona trzecia (wersja powiększona).

Akt sprzedaży Dąbrówki Małej 16 lipca 1667 r., strona czwarta (wersja powiększona).

Mgr Rafał Polaczek - aptekarz z Burowca

W jednym z ostatnich artykułów była mowa o starej aptece w Burowcu. Przed i po drugiej wojnie światowej jej właścicielem był mgr Rafał Polaczek. W oparciu o artykuły dra farm. Franciszka Nowaka, opublikowane w "Farmacji Polskiej" w 1965 (1) i 1970 r. (2), przybliżę postać tego cenionego farmaceuty.

Mgr Rafał Polaczek (1896-1969)

Rafał Polaczek urodził się 22 września 1896 r. w Cieszynie. Po ukończeniu gimnazjum w 1913 r. rozpoczął praktykę w aptece Donatha w Karwinie na Zaolziu. Po odbyciu dwuletniej praktyki zdał egzamin pomocnikowski w Gremium Aptekarskim w Opawie. W 1915 r. został powołany do wojska i przydzielony do kadry w Ołomuńcu. W latach 1915-1916 pełnił obowiązki kierownika apteki szpitala epidemiologicznego I Armii Austriackiej, następnie pracował w laboratorium bakteriologicznym szpitala polowego, później został przeniesiony do apteki szpitala polowego IV Armii. W listopadzie 1918 r. został powołany do Konsulatu Polskiego w Wiedniu, gdzie powierzono mu organizację powrotu wysiedleńców do Polski. Po zakończeniu akcji powrócił do kraju i został przydzielony do apteki Szpitala Wojskowego w Cieszynie.

W 1919 r. został przeniesiony do Składnicy Sanitarnej Dowództwa Okręgu Generalnego w Brześciu nad Bugiem, a następnie do apteki Szpitala Okręgowego w Krakowie. Pracując w Krakowie ukończył w roku szkolnym 1919/20 wieczorny kurs abiturientów b. Akademii Handlowej. Studia farmaceutyczne odbywał na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie w latach 1919-21, nie przerywając służby wojskowej i pracując w aptece bądź w Składnicy Sanitarnej D.O.Gen. Kraków. Po zwolnieniu z wojska objął pracę w aptece w Kałuszu, po czym przeniósł się do Rogowa w województwie poznańskim, gdzie objął kierownictwo tamtejszej apteki (1921-27).

We wrześniu 1927 r. osiedlił się na stałe na Górnym Śląsku, gdzie nabył od niemieckiego właściciela aptekę "Szczęść Boże" w Małej Dąbrówce (3). Przybywszy na Śląsk został zaangażowany do akcji repolonizacyjnej śląskiej służby zdrowia, były to bowiem jeszcze czasy, kiedy zdecydowaną większość pracowników służby zdrowia stanowili Niemcy. Współpracował z ówczesnym inspektorem farmaceutycznym, mgr Janem Plucińskim, nad repolonizacją farmacji śląskiej.

Mgr Rafał Polaczek włączył się w akcję społeczną. Przez szereg lat był radnym gminy Mała Dąbrówka i pełnił obowiązki kierownika referatu opieki nad wdowami i sierotami. W ramach upiększania gminy zainicjował założenie ogródków działkowych ("Bratek") i uczył działkowców racjonalnej uprawy ziemi. Przez 3 lata był członkiem Wydziału Powiatowego w Katowicach, któremu podlegały sprawy drogowo-wodne. Na cztery lata przed wybuchem drugiej wojny światowej został wybrany na prezesa przysposobienia wojskowego i obrony przeciwlotniczej. Funkcję tę sprawował do ostatnich dni sierpnia 1939 r. Brał również czynny udział w pracach katowickiego oddziału Polskiego Powszechnego Towarzystwa Farmaceutycznego. Przez okres 6 lat był członkiem komisji rewizyjnej, a przez następne 4 lata członkiem zarządu.

Ludwik Musioł o Dąbrówce Małej

Wedle mojej wiedzy Ludwik Musioł (1892-1970), wybitny śląski historyk i archiwista, nie napisał osobnej książki o Dąbrówce Małej, ale przyczynki do jej historii umieścił w kilku swoich pracach. W artykule Dąbrówka Mała w XVI wieku przytoczyłem już przypisy pochodzące z "Materjałów do dziejów wielkich Katowic (1299-1799)". Obszerniejsze opracowania zawarł Musioł w monografiach Bogucic (1953) i Szopienic (1956). Obie prace przechowywane są w Bibliotece Śląskiej, a fragmenty dot. Dąbrówki Małej wynotowałem poniżej.

---

"Bogucice: gmina i parafia. Monografia historyczna"
Biblioteka Śląska w Katowicach, sygn. R 1310 III.

s. 14
Wieś Milejowice. Czasem w źródłach po prostu identyfikowana z Małą Dąbrówką. Tak jak Dąbrówka Mała była w XVI wieku i XVII wieku pusta. Był tu młyn. W r. 1714 "Catharina Młynarzanka de Milowice".

s. 53
Dąbrówka Mała: także ta wieś była przez wiek XV i XVI pusta i niezamieszkała. Obszar tej wsi należał jednak do Mysłowic, przynajmniej pod koniec XVI wieku, kiedy był wydzierżawiony opatowi św. Jakuba we Wrocławiu /folwark/. Z tym terenem stykały się dawne osady Milejowice i Jakubowice, w XVI wieku również puste i niezamieszkałe. Miał do nich pretensje proboszcz parafii w Czeladzi. Wizytacja tego kościoła w roku 1598 wymienia pośród wsi parafialnych także Milejowice i Siemianowice. Milejowice zaś są często po prostu identyfikowane z Małą Dąbrówką. W tym samym opisie kościoła czeladzkiego zaznaczono, że pola proboszcza w Czeladzi sięgają poza Brynicę, na obszar Małej Dąbrówki. Milejowice położone były po obu brzegach Brynicy. Oba jednak brzegi były kiedyś obszarem śląskim, gdyż do połowy XV wieku księstwo siewierskie zaliczane było do księstw śląskich. W każdym razie przynależność obszaru Małej Dąbrówki do Bogucic w dawniejszych wiekach jest przynajmniej bardzo wątpliwa. Jeszcze w latach 1711-13 świadkowie z Dąbrówki zeznawają, że mają bliżej i wygodniej do Bogucic i tam do kościoła zwykli chodzić. Właściciel wsi Jan Jerzy Kamieński oświadcza w roku 1712, że "secundum antiquam erectionem majętność Dąbrówka do Bogucic afiliowana była". W każdym razie po odbudowie wsi w ciągu XVII wieku Dąbrówka już stale trzymała się kościoła boguckiego.

---

"Szopienice. Monografia historyczna gminy"
Biblioteka Śląska w Katowicach, sygn. R 1035 III, s. 98-100.

Gmina ta [Mała Dąbrówka], przez kilka wieków leżąca pustkowiem, była pierwotnie złączona ze wsią "Milejowice" i pod tą ostatnią nazwą występuje w średniowiecznych dokumentach. Potwierdzenie takiego stanu sprawy znajdujemy w piśmie kurii krakowskiej, którym biskup krakowski przydziela dziesięcinę z Małej Dąbrówki proboszczowi w Czeladzi (1). Czytamy tam taki zwrot: "Villa Dambrowka-Celary, ante exdivisionem limitum Poloniam inter et Silesiam (2) juncta villae Milejowice, subque eodem nomine "Milejowice" semper nuncupata" – To jest: "Wieś Dąbrówka Celarego przed wygraniczeniem granic miedzy Polską a Śląskiem, złączona była ze wsią Milejowice, i pod tą nazwą "Milejowice" odtąd zawsze występuje".

Jak wiele innych wsi starych w dzisiejszym "GOP-ie", także Mała Dąbrówka wzgl. Milejowice była w XV wieku zrujnowana przez działania wojenne i tak stała pustką aż do początku XVII wieku. W pewnym sprawozdaniu p. Mikołaja Salomona z przed roku 1576, w którym ten dziedzic na Mysłowicach określa granice swych posiadłości, czytamy "Odtąd /to jest od ujścia Brynicy do Przemszy/ idzie granica moja podle wody Przemszy aż do pustej wsi Dąbrówka, która to wieś do Mysłowic należy a wydzierżawiona jest prałatowi przy św. Jakubie we Wrocławiu, a z drugiej strony wody Przemszy jest wieś w Koronie Polskiej, zwana Pogonia" (3). Jak wynika z tej dawnej notatki, wieś pusta Dąbrówka była dzierżawiona przez przeora klasztoru i kościoła św. Jakuba we Wrocławiu. Ten klasztor w roku 1529 zmienił swego patrona na św. Wincentego. Mała Dąbrówka zaś, kiedy ją w początkach XVII wieku odbudowano jako wieś chałupniczo-zagrodniczą, już nie wróciła do dzierżawy klasztoru wrocławskiego. Bowiem w latach 1636 i jeszcze w roku 1650 Mała Dąbrówka jest własnością rodziny Paczków (Hieronim Paczek – r. 1636, oraz Fryderyk Paczek, r. 1650, "haeres olim in Milejowice").

Krótko bowiem przed r. 1650 wieś Mała Dąbrówka przeszła na własność Józefa Jarockiego, piszącego się "z Jaroszyna a na Dąbrówce". Aktem z dnia 16 lipca 1667 r. Jarocki sprzedaje Małą Dąbrówkę razem z folwarkiem, wsią, budynkami, rolami, poddanymi (jest tu 7 kmieci) itd. panu Jakubowi z Czarnocina Czarnowskiemu, zwanemu Celary, podczaszemu dobrzyńskiemu, za sumę 7000 zł. polskich (4). Ponieważ ta rodzina była pochodzenia włoskiego (Cellari) to nabyta przez nią wieś odtąd zwana była Celary-Dąbrówka i tak m.in. na mapie Wielanda z roku 1736 jest zaznaczona.

W roku 1738 było w Małej Dąbrówce osiadłych: 6 półrolników oraz 6 chałupników. W roku 1783 zaś statystyka podaje 13 chałupników małorolnych, a razem wieś liczyła mieszkańców: 73 osoby. W roku 1861 Mała Dąbrówka liczyła 20 zagrodników i 58 chałupników małorolnych i bezrolnych, którzy razem posiadali 816 morgów pruskich roli ornej, 121 morgów łąk, 47 morgów ogrodów i 10 morgów pastwisk. Role mają tu glebę na ogół dobrą. W roku 1861 wieś liczyła 2171 mieszkańców. Od roku 1847 Mała Dąbrówka posiada własną szkołę, a od r. 1915 własny kościół.

Przysiółki: Pniaki i Burowiec.

(1) Archiwum probostwa w Czeladzi, pismo z r. 1690 oraz z dnia 19.XII.1691 r.
(2) Zatem przed rokiem 1440.
(3) Odpis z końca XVIII w. w aktach sporów granicznych dziedzica wsi Dziećkowice z biskupem krakowskim jako panem wsi Jemielina (Archiwum Starostwa w Pszczynie, dziś WAP Katowice).
(4) Akta gruntowe dóbr rycerskich Mała Dąbrówka, Vol. I w sądzie grodzkim w Mysłowicach.

Koncert charytatywny dla Mateusza Motyki

Już jutro, w Poniedziałek Wielkanocny (21 kwietnia) po wieczornej Mszy Świętej (ok. godziny 18) odbędzie się w kościele św. Antoniego w Dąbrówce Małej koncert charytatywny, w trakcie którego zostaną zebrane pieniądze na leczenie Mateusza Motyki. Uprasza się o liczny udział. Walkę Mateusza z chorobą można wesprzeć finansowo również poprzez m.in. udział w licytacjach "Pomożemy Mateuszowi" i przekazując środki finansowe na konto podane na stronie fundacji Alivia. Tam też więcej informacji o Mateuszu i jego chorobie.

Wielkanoc tuż, tuż

Trwa Triduum Paschalne. Dziś Wielki Piątek, pamiątka Męki i Śmierci Pana naszego, Jezusa Chrystusa. Po wieczornej Liturgii Męki Pańskiej wierni będą adorować Najświętszy Sakrament przy symbolicznych Bożych Grobach. Dzięki uprzejmości Pana Rudolfa Breilicha publikuję poniżej zdjęcie Grobu Pańskiego w kościele św. Antoniego w Dąbrówce Małej, wykonane na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych ubiegłego wieku.

Grób Pański w kościele św. Antoniego na fotografii Pana Rudolfa Breilicha (lata 60/70. XX w.).

Fotografia utrwaliła dawną polichromię kościoła, której fragmenty wokół ołtarza głównego możemy zobaczyć na innym zdjęciu Pana Breilicha.

Ołtarz główny i polichromia w prezbiterium kościoła św. Antoniego na zdjęciu Pana Rudolfa Breilicha (lata 60/70. XX w.).
Jak wspomina Pan Rudolf, w odpowiednim oświetleniu ołtarza, poprzez przeciągnięcie podwieszanej lampy, pomógł śp. Pan Tomaszewski. Po lewej stronie, obok figury św. Alojzego zawieszone były wota.

Polichromie - w tym zachowane do dziś malowidła wokół prezbiterium, przedstawiające Boga Ojca, Wniebowstąpienie Jezusa Chrystusa i Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny - wykonał w latach 1932-33 krakowski malarz, prof. Władysław Pawlikowski.

Zdjęcia polichromii w kościele św. Antoniego, wykonanej przez prof. Władysława Pawlikowskiego.
Źródło: Polonia nr 3012, 26 lutego 1933 r., s. 2.

Spójrzmy jeszcze raz na zdjęcie Grobu Pańskiego. Po prawej stronie, pod obrazem II stacji Drogi Krzyżowej zauważymy namalowany na ścianie równoramienny krzyż. Przypuszczam, że jest to zacheuszek, który wskazuje jedno z miejsc, które biskup namaścił świętym olejem podczas konsekracji świątyni. Poświęcenia kościoła św. Antoniego w Dąbrówce Małej dokonał 4 listopada 1934 r. biskup Teofil Bromboszcz.

Konsekracja kościoła św. Antoniego w Dąbrówce Małej (4 listopada 1934 r.).
Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe.

Zwróćmy też uwagę na stacje Drogi Krzyżowej. Wszystkie czternaście obrazów namalował ok. 1912 roku Otto Kowalewski z Katowic. Także ten artysta jest autorem, znajdującego się w ołtarzu głównym, obrazu Madonna ze św. Antonim. Dawniej stacje Drogi Krzyżowej powieszone były w całym kościele, dziś umieszczone są w nawach bocznych.

Dawniej stacje Drogi Krzyżowej powieszone były także w tyle kościoła św. Antoniego (zdjęcie po prawej).
Źródło: Gość Niedzielny nr 9, 3 marca 1935 r., s. 15 (także tam inne zdjęcia i artykuł na s. 4).

Współczesne wnętrze kościoła św. Antoniego możemy oglądać w interaktywnej panoramie w serwisie WirtualnaStrefa.pl. Zachęcam jednak do osobistego odwiedzenia naszej pięknej świątyni - zwłaszcza w czasie nadchodzących Świąt Wielkanocnych.

Z okazji zbliżającej się Wielkiejnocy życzę Szanownym Czytelnikom Zdrowych, Spokojnych Świąt i Wielu Łask od Zmartwychwstałego Pana.
Radosnego Alleluja!