Akt sprzedaży Dąbrówki Małej z dnia 16 lipca 1667 roku

16 lipca 1667 r. Józef Ludwik z Jaroszyna Jarocki herbu Rawicz sprzedał Dąbrówkę Małą Jakubowi z Czarnocina Czarnowskiemu Cellaremu. W Archiwum Państwowym w Katowicach przechowywany jest dokument potwierdzający transakcję (AP Kat, Akta sądu obwodowego w Mysłowicach, zesp. 12/5, sygn. 18, s. 6-9). Fotografie dwóch, obustronnie zapisanych kart przedstawiam poniżej (zdjęcia poddałem retuszowi w celu poprawy czytelności tekstu). Więcej informacji na temat samego wydarzenia oraz nowego właściciela Dąbrówki znajdziemy w artykule Dąbrówka Celarego.

Akt sprzedaży Dąbrówki Małej 16 lipca 1667 r., strona pierwsza (wersja powiększona).

Akt sprzedaży Dąbrówki Małej 16 lipca 1667 r., strona druga (wersja powiększona).

Akt sprzedaży Dąbrówki Małej 16 lipca 1667 r., strona trzecia (wersja powiększona).

Akt sprzedaży Dąbrówki Małej 16 lipca 1667 r., strona czwarta (wersja powiększona).

Mgr Rafał Polaczek - aptekarz z Burowca

W jednym z ostatnich artykułów była mowa o starej aptece w Burowcu. Przed i po drugiej wojnie światowej jej właścicielem był mgr Rafał Polaczek. W oparciu o artykuły dra farm. Franciszka Nowaka, opublikowane w "Farmacji Polskiej" w 1965 (1) i 1970 r. (2), przybliżę postać tego cenionego farmaceuty.

Mgr Rafał Polaczek (1896-1969)

Rafał Polaczek urodził się 22 września 1896 r. w Cieszynie. Po ukończeniu gimnazjum w 1913 r. rozpoczął praktykę w aptece Donatha w Karwinie na Zaolziu. Po odbyciu dwuletniej praktyki zdał egzamin pomocnikowski w Gremium Aptekarskim w Opawie. W 1915 r. został powołany do wojska i przydzielony do kadry w Ołomuńcu. W latach 1915-1916 pełnił obowiązki kierownika apteki szpitala epidemiologicznego I Armii Austriackiej, następnie pracował w laboratorium bakteriologicznym szpitala polowego, później został przeniesiony do apteki szpitala polowego IV Armii. W listopadzie 1918 r. został powołany do Konsulatu Polskiego w Wiedniu, gdzie powierzono mu organizację powrotu wysiedleńców do Polski. Po zakończeniu akcji powrócił do kraju i został przydzielony do apteki Szpitala Wojskowego w Cieszynie.

W 1919 r. został przeniesiony do Składnicy Sanitarnej Dowództwa Okręgu Generalnego w Brześciu nad Bugiem, a następnie do apteki Szpitala Okręgowego w Krakowie. Pracując w Krakowie ukończył w roku szkolnym 1919/20 wieczorny kurs abiturientów b. Akademii Handlowej. Studia farmaceutyczne odbywał na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie w latach 1919-21, nie przerywając służby wojskowej i pracując w aptece bądź w Składnicy Sanitarnej D.O.Gen. Kraków. Po zwolnieniu z wojska objął pracę w aptece w Kałuszu, po czym przeniósł się do Rogowa w województwie poznańskim, gdzie objął kierownictwo tamtejszej apteki (1921-27).

We wrześniu 1927 r. osiedlił się na stałe na Górnym Śląsku, gdzie nabył od niemieckiego właściciela aptekę "Szczęść Boże" w Małej Dąbrówce (3). Przybywszy na Śląsk został zaangażowany do akcji repolonizacyjnej śląskiej służby zdrowia, były to bowiem jeszcze czasy, kiedy zdecydowaną większość pracowników służby zdrowia stanowili Niemcy. Współpracował z ówczesnym inspektorem farmaceutycznym, mgr Janem Plucińskim, nad repolonizacją farmacji śląskiej.

Mgr Rafał Polaczek włączył się w akcję społeczną. Przez szereg lat był radnym gminy Mała Dąbrówka i pełnił obowiązki kierownika referatu opieki nad wdowami i sierotami. W ramach upiększania gminy zainicjował założenie ogródków działkowych ("Bratek") i uczył działkowców racjonalnej uprawy ziemi. Przez 3 lata był członkiem Wydziału Powiatowego w Katowicach, któremu podlegały sprawy drogowo-wodne. Na cztery lata przed wybuchem drugiej wojny światowej został wybrany na prezesa przysposobienia wojskowego i obrony przeciwlotniczej. Funkcję tę sprawował do ostatnich dni sierpnia 1939 r. Brał również czynny udział w pracach katowickiego oddziału Polskiego Powszechnego Towarzystwa Farmaceutycznego. Przez okres 6 lat był członkiem komisji rewizyjnej, a przez następne 4 lata członkiem zarządu.

Ludwik Musioł o Dąbrówce Małej

Wedle mojej wiedzy Ludwik Musioł (1892-1970), wybitny śląski historyk i archiwista, nie napisał osobnej książki o Dąbrówce Małej, ale przyczynki do jej historii umieścił w kilku swoich pracach. W artykule Dąbrówka Mała w XVI wieku przytoczyłem już przypisy pochodzące z "Materjałów do dziejów wielkich Katowic (1299-1799)". Obszerniejsze opracowania zawarł Musioł w monografiach Bogucic (1953) i Szopienic (1956). Obie prace przechowywane są w Bibliotece Śląskiej, a fragmenty dot. Dąbrówki Małej wynotowałem poniżej.

---

"Bogucice: gmina i parafia. Monografia historyczna"
Biblioteka Śląska w Katowicach, sygn. R 1310 III.

s. 14
Wieś Milejowice. Czasem w źródłach po prostu identyfikowana z Małą Dąbrówką. Tak jak Dąbrówka Mała była w XVI wieku i XVII wieku pusta. Był tu młyn. W r. 1714 "Catharina Młynarzanka de Milowice".

s. 53
Dąbrówka Mała: także ta wieś była przez wiek XV i XVI pusta i niezamieszkała. Obszar tej wsi należał jednak do Mysłowic, przynajmniej pod koniec XVI wieku, kiedy był wydzierżawiony opatowi św. Jakuba we Wrocławiu /folwark/. Z tym terenem stykały się dawne osady Milejowice i Jakubowice, w XVI wieku również puste i niezamieszkałe. Miał do nich pretensje proboszcz parafii w Czeladzi. Wizytacja tego kościoła w roku 1598 wymienia pośród wsi parafialnych także Milejowice i Siemianowice. Milejowice zaś są często po prostu identyfikowane z Małą Dąbrówką. W tym samym opisie kościoła czeladzkiego zaznaczono, że pola proboszcza w Czeladzi sięgają poza Brynicę, na obszar Małej Dąbrówki. Milejowice położone były po obu brzegach Brynicy. Oba jednak brzegi były kiedyś obszarem śląskim, gdyż do połowy XV wieku księstwo siewierskie zaliczane było do księstw śląskich. W każdym razie przynależność obszaru Małej Dąbrówki do Bogucic w dawniejszych wiekach jest przynajmniej bardzo wątpliwa. Jeszcze w latach 1711-13 świadkowie z Dąbrówki zeznawają, że mają bliżej i wygodniej do Bogucic i tam do kościoła zwykli chodzić. Właściciel wsi Jan Jerzy Kamieński oświadcza w roku 1712, że "secundum antiquam erectionem majętność Dąbrówka do Bogucic afiliowana była". W każdym razie po odbudowie wsi w ciągu XVII wieku Dąbrówka już stale trzymała się kościoła boguckiego.

---

"Szopienice. Monografia historyczna gminy"
Biblioteka Śląska w Katowicach, sygn. R 1035 III, s. 98-100.

Gmina ta [Mała Dąbrówka], przez kilka wieków leżąca pustkowiem, była pierwotnie złączona ze wsią "Milejowice" i pod tą ostatnią nazwą występuje w średniowiecznych dokumentach. Potwierdzenie takiego stanu sprawy znajdujemy w piśmie kurii krakowskiej, którym biskup krakowski przydziela dziesięcinę z Małej Dąbrówki proboszczowi w Czeladzi (1). Czytamy tam taki zwrot: "Villa Dambrowka-Celary, ante exdivisionem limitum Poloniam inter et Silesiam (2) juncta villae Milejowice, subque eodem nomine "Milejowice" semper nuncupata" – To jest: "Wieś Dąbrówka Celarego przed wygraniczeniem granic miedzy Polską a Śląskiem, złączona była ze wsią Milejowice, i pod tą nazwą "Milejowice" odtąd zawsze występuje".

Jak wiele innych wsi starych w dzisiejszym "GOP-ie", także Mała Dąbrówka wzgl. Milejowice była w XV wieku zrujnowana przez działania wojenne i tak stała pustką aż do początku XVII wieku. W pewnym sprawozdaniu p. Mikołaja Salomona z przed roku 1576, w którym ten dziedzic na Mysłowicach określa granice swych posiadłości, czytamy "Odtąd /to jest od ujścia Brynicy do Przemszy/ idzie granica moja podle wody Przemszy aż do pustej wsi Dąbrówka, która to wieś do Mysłowic należy a wydzierżawiona jest prałatowi przy św. Jakubie we Wrocławiu, a z drugiej strony wody Przemszy jest wieś w Koronie Polskiej, zwana Pogonia" (3). Jak wynika z tej dawnej notatki, wieś pusta Dąbrówka była dzierżawiona przez przeora klasztoru i kościoła św. Jakuba we Wrocławiu. Ten klasztor w roku 1529 zmienił swego patrona na św. Wincentego. Mała Dąbrówka zaś, kiedy ją w początkach XVII wieku odbudowano jako wieś chałupniczo-zagrodniczą, już nie wróciła do dzierżawy klasztoru wrocławskiego. Bowiem w latach 1636 i jeszcze w roku 1650 Mała Dąbrówka jest własnością rodziny Paczków (Hieronim Paczek – r. 1636, oraz Fryderyk Paczek, r. 1650, "haeres olim in Milejowice").

Krótko bowiem przed r. 1650 wieś Mała Dąbrówka przeszła na własność Józefa Jarockiego, piszącego się "z Jaroszyna a na Dąbrówce". Aktem z dnia 16 lipca 1667 r. Jarocki sprzedaje Małą Dąbrówkę razem z folwarkiem, wsią, budynkami, rolami, poddanymi (jest tu 7 kmieci) itd. panu Jakubowi z Czarnocina Czarnowskiemu, zwanemu Celary, podczaszemu dobrzyńskiemu, za sumę 7000 zł. polskich (4). Ponieważ ta rodzina była pochodzenia włoskiego (Cellari) to nabyta przez nią wieś odtąd zwana była Celary-Dąbrówka i tak m.in. na mapie Wielanda z roku 1736 jest zaznaczona.

W roku 1738 było w Małej Dąbrówce osiadłych: 6 półrolników oraz 6 chałupników. W roku 1783 zaś statystyka podaje 13 chałupników małorolnych, a razem wieś liczyła mieszkańców: 73 osoby. W roku 1861 Mała Dąbrówka liczyła 20 zagrodników i 58 chałupników małorolnych i bezrolnych, którzy razem posiadali 816 morgów pruskich roli ornej, 121 morgów łąk, 47 morgów ogrodów i 10 morgów pastwisk. Role mają tu glebę na ogół dobrą. W roku 1861 wieś liczyła 2171 mieszkańców. Od roku 1847 Mała Dąbrówka posiada własną szkołę, a od r. 1915 własny kościół.

Przysiółki: Pniaki i Burowiec.

(1) Archiwum probostwa w Czeladzi, pismo z r. 1690 oraz z dnia 19.XII.1691 r.
(2) Zatem przed rokiem 1440.
(3) Odpis z końca XVIII w. w aktach sporów granicznych dziedzica wsi Dziećkowice z biskupem krakowskim jako panem wsi Jemielina (Archiwum Starostwa w Pszczynie, dziś WAP Katowice).
(4) Akta gruntowe dóbr rycerskich Mała Dąbrówka, Vol. I w sądzie grodzkim w Mysłowicach.

Koncert charytatywny dla Mateusza Motyki

Już jutro, w Poniedziałek Wielkanocny (21 kwietnia) po wieczornej Mszy Świętej (ok. godziny 18) odbędzie się w kościele św. Antoniego w Dąbrówce Małej koncert charytatywny, w trakcie którego zostaną zebrane pieniądze na leczenie Mateusza Motyki. Uprasza się o liczny udział. Walkę Mateusza z chorobą można wesprzeć finansowo również poprzez m.in. udział w licytacjach "Pomożemy Mateuszowi" i przekazując środki finansowe na konto podane na stronie fundacji Alivia. Tam też więcej informacji o Mateuszu i jego chorobie.

Wielkanoc tuż, tuż

Trwa Triduum Paschalne. Dziś Wielki Piątek, pamiątka Męki i Śmierci Pana naszego, Jezusa Chrystusa. Po wieczornej Liturgii Męki Pańskiej wierni będą adorować Najświętszy Sakrament przy symbolicznych Bożych Grobach. Dzięki uprzejmości Pana Rudolfa Breilicha publikuję poniżej zdjęcie Grobu Pańskiego w kościele św. Antoniego w Dąbrówce Małej, wykonane na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych ubiegłego wieku.

Grób Pański w kościele św. Antoniego na fotografii Pana Rudolfa Breilicha (lata 60/70. XX w.).

Fotografia utrwaliła dawną polichromię kościoła, której fragmenty wokół ołtarza głównego możemy zobaczyć na innym zdjęciu Pana Breilicha.

Ołtarz główny i polichromia w prezbiterium kościoła św. Antoniego na zdjęciu Pana Rudolfa Breilicha (lata 60/70. XX w.).
Jak wspomina Pan Rudolf, w odpowiednim oświetleniu ołtarza, poprzez przeciągnięcie podwieszanej lampy, pomógł śp. Pan Tomaszewski. Po lewej stronie, obok figury św. Alojzego zawieszone były wota.

Polichromie - w tym zachowane do dziś malowidła wokół prezbiterium, przedstawiające Boga Ojca, Wniebowstąpienie Jezusa Chrystusa i Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny - wykonał w latach 1932-33 krakowski malarz, prof. Władysław Pawlikowski.

Zdjęcia polichromii w kościele św. Antoniego, wykonanej przez prof. Władysława Pawlikowskiego.
Źródło: Polonia nr 3012, 26 lutego 1933 r., s. 2.

Spójrzmy jeszcze raz na zdjęcie Grobu Pańskiego. Po prawej stronie, pod obrazem II stacji Drogi Krzyżowej zauważymy namalowany na ścianie równoramienny krzyż. Przypuszczam, że jest to zacheuszek, który wskazuje jedno z miejsc, które biskup namaścił świętym olejem podczas konsekracji świątyni. Poświęcenia kościoła św. Antoniego w Dąbrówce Małej dokonał 4 listopada 1934 r. biskup Teofil Bromboszcz.

Konsekracja kościoła św. Antoniego w Dąbrówce Małej (4 listopada 1934 r.).
Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe.

Zwróćmy też uwagę na stacje Drogi Krzyżowej. Wszystkie czternaście obrazów namalował ok. 1912 roku Otto Kowalewski z Katowic. Także ten artysta jest autorem, znajdującego się w ołtarzu głównym, obrazu Madonna ze św. Antonim. Dawniej stacje Drogi Krzyżowej powieszone były w całym kościele, dziś umieszczone są w nawach bocznych.

Dawniej stacje Drogi Krzyżowej powieszone były także w tyle kościoła św. Antoniego (zdjęcie po prawej).
Źródło: Gość Niedzielny nr 9, 3 marca 1935 r., s. 15 (także tam inne zdjęcia i artykuł na s. 4).

Współczesne wnętrze kościoła św. Antoniego możemy oglądać w interaktywnej panoramie w serwisie WirtualnaStrefa.pl. Zachęcam jednak do osobistego odwiedzenia naszej pięknej świątyni - zwłaszcza w czasie nadchodzących Świąt Wielkanocnych.

Z okazji zbliżającej się Wielkiejnocy życzę Szanownym Czytelnikom Zdrowych, Spokojnych Świąt i Wielu Łask od Zmartwychwstałego Pana.
Radosnego Alleluja!